Co na zgagę? Jak walczyć z tą dolegliwością?

Zgagę można zdefiniować jako uczucie pieczenia i palenia w okolicy za mostkiem, niekiedy dochodzące aż do gardła. Epizodyczne występowanie zgagi jest naturalną reakcją na błędy żywieniowe, m.in. zbyt obfity posiłek, jednak często bywa oznaką choroby.

W jaki sposób dochodzi do zgagi?

Zgaga występuje, kiedy dochodzi do cofania się (zarzucania) treści pokarmowej z żołądka do przełyku, co prowadzi do podrażnienia błony śluzowej przez kwas żołądkowy. Naturalnym mechanizmem przeciwdziałającym zarzucaniu treści pokarmowej jest skurcz dolnego zwieracza przełyku po zjedzonym posiłku. W przypadku zbyt częstych relaksacji zwieracza dochodzi do cofania się treści pokarmowej i pojawieniem się zgagi. Oprócz „palącego” bólu w okolicy mostka może towarzyszyć jej odbijanie, czkawka, nudności i kwaśny posmak w ustach.

Przyczyny zgagi

Na epizody występowania zgagi wpływa wiele czynników, m.in. błędy dietetyczne, takie jak spożywanie dużych objętościowo posiłków, produktów tłustych, ciężkostrawnych, jedzenie w pośpiechu, pewne rodzaje napojów, np. kawa naturalna, alkohol. Dodatkowo wiele badań naukowych wskazuje na związek pomiędzy występowaniem zgagi a nadmierną masą ciała. Palacze również należą do grupy osób, u których częściej dochodzi do występowania zgagi, ponieważ palenie tytoniu zmniejsza napięcie dolnego zwieracza przełyku oraz hamuje wydzielanie śliny, która neutralizuje kwas solny z zarzucanej treści pokarmowej.

Czy zgaga to objaw choroby?

Zgaga jest typowym objawem choroby refluksowej, polegającej na cofaniu się treści żołądkowej do przełyku.

Choroba refluksowa przełyku

Refluks żołądkowo-przełykowy (GastroEsophageal Reflux Disease GERD) to zarzucanie treści pokarmowej do przełyku, które powoduje kłopotliwe objawy choroby i/lub powikłania. Za kłopotliwe uważa się objawy o łagodnym nasileniu występujące dwa lub więcej dni w tygodniu lub o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego występujące co najmniej jeden dzień w tygodniu.

Zarzucanie treści żołądkowej do przełyku obserwuje się u wielu osób, zwłaszcza po spożyciu zbyt obfitego i tłustego posiłku lub wypiciu wina. Jeżeli zjawisko to występuje rzadko, epizody refluksu są krótkie, przewód pokarmowy z zarzucanej treści pokarmowej jest szybko oczyszczany i nie występują dolegliwości – mówimy wówczas o refluksie fizjologicznym.

Choroba refluksowa – refluks żołądkowo-przełykowy patologiczny – występuje wtedy, gdy błona śluzowa przełyku narażona jest na działanie kwaśnej treści pokarmowej przez dłuższy czas, epizody są częstsze, zawodzi oczyszczanie przełyku, dochodzi do jego podrażnienia i uszkodzenia.

Choroba ta wymaga szczególnej uwagi oraz szybkiej diagnostyki przy zaburzeniach połykania, gdy nie jest ono swobodne i powoduje dyskomfort, kiedy bez przyczyny zmniejsza się masa ciała i pojawiają się wymioty z krwią. W przypadku tej choroby najczęściej postępowaniem terapeutycznym jest stosowanie leków hamujących wydzielanie kwasu solnego.

Co na zgagę?

Modyfikacja stylu życia – czego unikać, by zapobiegać epizodom zgagi

• Nie wykonywać pracy w pozycji zgiętej.
• Nie leżeć od razu po spożytym posiłku.
• W czasie snu ułożyć wyżej górną część ciała.
• Zrezygnować z obcisłej bielizny/ odzieży.
• Zrezygnować z palenia tytoniu.

Dieta – czego unikać przy zgadze?

Należy unikać

• dużych objętościowo posiłków (rozciągają żołądek, powodując jednocześnie osłabienie napięcia dolnego zwieracza przełyku, co może skutkować częstszym zarzucaniem treści żołądkowej po przełyku).
• owoców cytrusowych i soków z owoców cytrusowych, pomidorów oraz przetworów pomidorowych, potraw ostrych, kwaśnych, warzyw cebulowych,
• kawy naturalnej oraz alkoholu (kofeina oraz etanol są silnymi stymulatorami wydzielania kwasu żołądkowego, będącego przyczyną zgagi),
• czekolady, wyrobów czekoladowych, kakao
• tłuszczów (opóźniają opróżnianie żołądka, nasilają cofanie się treści z żołądka do przełyku),
• napojów gazowanych (uwolniony gaz w żołądku zwiększa objętość treści pokarmowej, co sprzyja zgadze),
• cukierków zawierających alkohol oraz miętę,
• proszków do pieczenia, kostek bulionowych, sosów z glutaminianem sodu, grzybów.

Naturalne zioła i mieszanki ziołowe

Przy występowaniu zgagi można również wspomóc się naturalnymi ziołami i mieszankami ziołowymi, które działają na śluzówkę przełyku i żołądka przeciwzapalnie oraz powlekająco. Surowce te nie hamują wydzielania soku żołądkowego, ale zwiększają ochronę śluzówki przewodu pokarmowego. Nie zaburzają zatem trawienia, ale je poprawiają.  Do takich mieszanek ziołowych zalicza się posiadające w swoim składzie m.in.:

• korzeń lukrecji – posiada właściwości przeciwzapalne. Działa również przeciwdrobnoustrojowo i przeciwbakteryjnie. Stosowany jest zarówno w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, jak i w zapaleniu dróg oddechowych, co ma znaczenia w przypadku objawów refluksu żołądkowo-przełykowego.
• Kwiat nagietka – stosowany w przypadku stanów zapalnych skóry i błon śluzowych przede wszystkim nosa i gardła.
• Korzeń prawoślazu – dzięki zawartości substancji o właściwościach osłaniających na błony śluzowe, stosowany jest do leczenia stanów zapalnych górnego odcinka pokarmowego oraz dróg oddechowych.
• Nasienie lnu – inaczej popularne siemię lniane. Jest typowym surowcem śluzowym, którego maceraty mają działanie powklejące. Łagodzą stany zapalne jamy ustnej, gardła oraz przewodu pokarmowego.
• Liść melisy – działa uspokajająco i rozkurczowo w stosunku do mięśni gładkich. Posiada również właściwości przeciwdrobnoustrojowe (m.in. w stosunku do grzybów Candida albicans), oraz przynosi korzystne efekty w odniesieniu do wirusów, np. wirusa opryszczki. Liść i ziele melisy zwiększają ponadto wydzielanie śluzu w drogach oddechowych, dlatego z powodzeniem stosowane mogą być w przypadku zaawansowanej zgagi.

Należy pamiętać, że stosowanie leków zmniejszających wydzielanie kwasu solnego może powodować zaburzenia wchłaniania witamin i składników mineralnych. Zobojętnienie treści żołądkowej powoduje również zaburzenie procesu trawienia. Dlatego alternatywą dla leków zmniejszających kwasowość może być stosowanie surowców roślinnych. Jeżeli stan pacjenta tego wymaga, łączy się leki zobojętniające i zioła. W miarę poprawy zmniejsza się dawkę leków, a następnie stosuje się jedynie zioła w połączeniu z modyfikacją stylu życia. Terapia chorób występujących w obrębie przewodu pokarmowego powinna uwzględniać możliwie jak najmniejszą interwencję w fizjologiczne procesy toczące się w jego obrębie.

Bibliografia

1. Kędzia, Bogdan, and Elżbieta Hołderna-Kędzia. „Możliwości wykorzystania miodu i ziół w chorobach żołądka i jelit The possibility of application of honey and raw materials in stomach and intestines diseases.”
2. Kiewlicz, Karolina. „Rośliny zielarskie.”
3. Błecha, Krzysztof. „Phytotherapy and supplementation of diet in upper section of gastrointestinal tract diseases.” Postępy Fitoterapii(2019).
4. Treben, Maria. „Apteka Pana Boga.” Porady i praktyka stosowania ziół leczniczych. Natur-Produkt TOM-MARK, Warszawa(1992).
5. Banks, Matthew, and Wielka Brytania. „Choroba refluksowa przełyku: najnowsze badania i postępowanie.” Clinical Medicine9 (2009).
6. Gąsiorowska, Anita, et al. „Postępowanie u pacjentów z objawami choroby refluksowej przełyku–rekomendacje dla lekarzy rodzinnych.” Lekarz POZ3 (2019): 245-265.
7. Ciborowska, Helena, and Rudnicka A. Dietetyka. „Żywienie zdrowego i chorego człowieka.” Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa359 (2017): 465-469.