Czy olej rzepakowy jest zdrowy? Właściwości i stosowanie

Olej rzepakowy to najzdrowszy olej spośród wszystkich olejów roślinnych. To największe bogactwo niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, kwasów omega-3 i omega-6 oraz witaminy E. Żółty kolor i delikatny aromat sprawia, że idealnie wykorzystywany jest do smażenia, sałatek, surówek, zup oraz stanowi doskonały składnik domowych kosmetyków. Dietetycy zalecają stosowanie oleju rzepakowego w codziennej diecie, a także polecają go kobietom w ciąży i dzieciom już od szóstego miesiąca życia. Regularne spożywanie olei roślinnych opóźnia lub zapobiega rozwojowi i powstawaniu chorób cywilizacyjnych, takich jak miażdżyca, cukrzyca, nadciśnienie, alergie, nadwaga czy nowotwory.

Jak powstaje olej rzepakowy

Produkcja oleju rzepakowego obejmuje wstępne wytłaczanie, ekstrahowanie oraz rafinowanie. Olej powstający z tłoczenia jest lepszy jakościowo i zawiera znacznie mniej zanieczyszczeń. Jest to tzw. olej z pierwszego tłoczenia. Najczęściej proces tłoczenia odbywa się na gorąco, w celu zwiększenia efektywności procesu.

Proces ekstrakcji polega na wymywaniu oleju z rozdrobnionych nasion za pomocą rozpuszczalnika (w tym celu używany jest heksan). Po oddestylowaniu rozpuszczalnika powstaje tzw. olej surowy. Do substancji korzystnych występujących w oleju surowym zaliczyć można fosfatydy, białka, tokoferole i β-karotenoidy.

W celu eliminacji zanieczyszczeń, wpływających negatywnie na trwałość, funkcjonalność oraz smak oleju, przeprowadza się rafinację, czyli oczyszczanie. W wyniku procesu następuje usunięcie z oleju zanieczyszczeń i jednocześnie zachowane zostają wszystkie wartościowe substancje, takie jak nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czy witamina E.

Tłoczenie na zimno

Wartą uwagi odmianą tłoczenia jest tzw. tłoczenie na zimno. Jest to tłoczenie, podczas którego temperatura oleju nie powinna przekraczać 40-50°C. Pozwala to na uzyskanie oleju o bardzo dobrej jakości spożywczej, bez stosowania procesów rafinacyjnych.

Proces tłoczenia na zimno określa się jako zachowawczy, tzn. w zasadzie nie powodujący zmian jakościowych w wydobywanym oleju. Olej otrzymany metodą na zimno ma bardzo niską zawartość zanieczyszczeń nietriacyloglicerolowych, szczególnie w porównaniu do oleju ekstrakcyjnego.

Właściwości oleju rzepakowego

Skład i proporcje kwasów tłuszczowych

• Skład i proporcje kwasów tłuszczowych w oleju rzepakowym są bardzo korzystne dla zdrowia człowieka ze względu na wysoką zawartość kwasu oleinowego oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) – linolowego i linolenowego. W przeprowadzonym badaniu naukowym wykazano, że olej rzepakowy obok oleju z lnianki, oleju lnianego, konopnego i z orzechów włoskich cechuje się najkorzystniejszym udziałem kwasów tłuszczowych n-6/n-3 (2.2:1).

Działanie lecznicze

• Dzięki zawartości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza kwasów z rodziny omega-3, olej rzepakowy reguluje gospodarkę lipidową, obniżając poziom cholesterolu i triglicerydów we krwi.
• Zawarte w oleju rzepakowym kwasy omega-6 oraz omega-3 pełnią istotną rolę w profilaktyce i leczeniu wielu chorób przewlekłych: chorób układu krążenia, choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu, nadciśnienia tętniczego.
• Olej rzepakowy pełni również istotną rolę w profilaktyce oraz leczeniu niektórych nowotworów: raka piersi, prostaty i jelita grubego.
• Wpływa na odpowiedni rozwój mózgu i układu nerwowego, jak również siatkówki oka.
• Jest ważnym składnikiem diety podczas ciąży i u małych dzieci, a jego spożycie jest szczególnie istotne w III trymestrze ciąży, kiedy następuje bardzo intensywny rozwój wymienionych narządów.
• Zamiana tłuszczu zwyczajowo stosowanego w diecie na olej rzepakowy skutkuje również zmniejszeniem stężenia glukozy i insuliny na czczo oraz poprawą kontroli cukrzycy typu 2.

Źródło witamin oraz związków wpływających korzystnie na organizm

• Olej rzepakowy jest dobrym źródłem witaminy E (3,0–30,7 mg/kg) i innych przeciwutleniaczy: karotenoidów, flawonoidów, fitosteroli, kwasów fenolowych (sinapina), co determinuje pozytywny wpływ oleju na układ odpornościowy organizmu, jego zdolności antyoksydacyjne oraz właściwości przeciwzapalne, antyaterogenne i antynowotworowe.
• Fitosterole zawarte w oleju rzepakowym: b-sitosterol (około 5,5 mg/g), kampesterol (około 4 mg/g) i brassikasterol (około 1,5 mg/g) pozytywnie wpływają na gospodarkę lipidową, obniżając stężenie frakcji LDL cholesterolu.

Czy olej rzepakowy to olej roślinny

Olej rzepakowy powstaje z rzepaku, czyli jednej z najbardziej popularnych na świecie roślin oleistych, odznacza się sięgającą 1–1,5 metra wzniesioną, rozgałęzioną łodygą zakończoną charakterystycznymi żółtymi 4-płatkowymi kwiatami. Dlatego też, olej rzepakowy jest olejem roślinnym.

Ile kalorii ma olej rzepakowy

W 100 g oleju rzepakowego znajduje się ok. 880 kcal. Jedna łyżka oleju (15 g)  dostarcza około 132 kcal.

Jak długo można przechowywać olej rzepakowy

Olej rzepakowy charakteryzuje bardzo dobra stabilność oksydacyjna, czyli bardzo długo pozostaje świeży, znacznie dłużej niż inne popularne oleje w Polsce, czyli słonecznikowy i sojowy.

Olej rzepakowy tłoczony na zimno można przechowywać w temperaturze pokojowej. Należy jednak chronić go przed kontaktem ze światłem słonecznym i zawsze go szczelnie zamykać. Olej rzepakowy, nawet w ciemnej, światłochronnej butelce, najlepiej przechowywać w zacienionym miejscu (np. szafce kuchennej). Jego okres przydatności do spożycia jest stosunkowo długi (6 – 12 miesięcy od wytłoczenia).

Czy olej rzepakowy tłoczony na zimno nadaje się do smażenia

Olej rzepakowy jest względnie trwały pod działaniem wysokich temperatur, przez co nadaje się do spożywania zarówno na zimno (np. do sałatek), jak i na gorąco (np. do smażenia). Dzięki zawartości naturalnych tokoferoli i brassikasterolu oraz specyficznej budowie cząsteczki jest ponad dwukrotnie bardziej stabilny od oleju słonecznikowego i ponad 30% bardziej stabilny od sojowego, posiada również wysoką temperaturę dymienia (242°C).

Należy jednak pamiętać, że wszystkie oleje ciekłe mogą być stosowane do smażenia, ale krótkotrwałego i jednorazowego. Nie mogą być stosowane do smażenia przemysłowego ani kulinarnego, w smażalnikach o długim okresie smażenia. W tych przypadkach muszą być używane przeznaczone do tego celu specjalistyczne tłuszcze smażalnicze.

Czy olej rzepakowy ma gluten

Oleje roślinne, masła oraz margaryny nie zawierają glutenu. Dlatego też, olej rzepakowy jest bezglutenowy.

Ile oleju rzepakowego spożywać dziennie?

W 2006 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zatwierdziła następujące kwalifikowane oświadczenie zdrowotne dotyczące oleju rzepakowego: „Ograniczone i niejednoznaczne dowody naukowe sugerują, że spożywanie około 1½ łyżki stołowej (19 gramów) oleju rzepakowego dziennie może zmniejszyć ryzyko choroby wieńcowej serca ze względu na zawartość tłuszczów nienasyconych w oleju rzepakowym. Aby osiągnąć tę możliwą korzyść, olej rzepakowy ma zastąpić podobną ilość tłuszczów nasyconych, a nie zwiększać całkowitą liczbę kalorii spożywanych w ciągu dnia”.

Naukowcy zalecają spożycie 30 g oleju rzepakowego dziennie, tj. 2 łyżki stołowe, zastosowane zarówno do smażenia, pieczenia, jak i spożywania na zimno do sałatek. Jeśli więc zastanawiałeś się, czy olej rzepakowy jest zdrowy – możesz po niego śmiało sięgnąć!

Piśmiennictwo

1. Gugała, Marek, Krystyna Zarzecka, and Anna Sikorska. „Prozdrowotne właściwości oleju rzepakowego.” Postępy Fitoterapii2 (2014): 100-103.
2. Wroniak, Małgorzata, et al. „Technologiczne aspekty otrzymywania oleju rzepakowego na potrzeby produkcji biopaliwa.” Autobusy: technika, eksploatacja, systemy transportowe12 (2011): 453-458.
3. Lin, Lin, et al. „Evidence of health benefits of canola oil.” Nutrition reviews6 (2013): 370-385.
4. Wroniak M. Wartość żywieniowa olejów rzepakowych tłoczonych na zimno, Żywność.Nauka.Technologia.Jakość, 2012, 6(85), 79-92
5. Moszak, Małgorzata, Agnieszka Zawada, and Marian Grzymisławski. „Właściwości oraz zastosowanie oleju rzepakowego i oleju z amarantusa w leczeniu zaburzeń metabolicznych związanych z otyłością.” Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 9. No. 2. 2018.
6. https://docplayer.pl/2964985-Tom-ii-olej-rzepakowy-nowy-surowiec-nowa-prawda-monografia.html
7. https://www.olejznatury.pl/pl/blog/2020/07/08/Jak-przechowywac-olej%2C-by-nie-stracil-smaku-oraz-swoich-wlasciwosci/22
8. Korzeniowska-Ginter, Renata, and Ewa Czarniecka-Skubina. „Wykorzystanie tłuszczów do przygotowania potraw smażonych w warunkach domowych.” Bromatologia i Chemia Toksykologiczna3 (2012).