Hiperglikemia – objawy, przyczyny i leczenie

Definicja hiperglikemii

Hiperglikemia to stan, w którym poziom cukru we krwi wzrasta ponad poziom prawidłowy. Inaczej mówi się o niej jako „przecukrzenie”. Występuje, gdy w organizmie brakuje insuliny np. w cukrzycy typu I lub gdy organizm nie potrafi jej odpowiednio wykorzystać np. insulinooporność w cukrzycy typu II. Jest głównym towarzyszem i jedną z przyczyn cukrzycy.

Przyczyny hiperglikemii

Wśród przyczyn hiperglikemii wyróżnia się:

1. Zbyt obfite posiłki, zwłaszcza bogate w węglowodany
2. Podjadanie pomiędzy posiłkami
3. Zbyt małą aktywność fizyczna
4. Przewlekły, chroniczny stres
5. Inne choroby, infekcje, operacje
6. Różnego rodzaju leki np. kortykosteroidy, antybiotyki z grupy fluorochinolonów, diuretyki tiazydow
7. Zaburzone wydzielanie insuliny
8. Zmniejszoną wrażliwość tkanek obwodowych na insulinę
9. Nie zażycie leków przeciwcukrzycowych, zbyt mała dawka insuliny lub jej pominięcie, zbyt wczesne spożycie posiłku od podania insuliny – w przypadku osób chorujących na cukrzycę i przyjmujących insulinę lub inne leki.

Objawy hiperglikemii

Objawy hiperglikemii podobne są do tych występujących w cukrzycy. Uzależnione są od tego jak bardzo cukier przekroczył normę. Im wyższy jest poziom cukru tym bardziej nieprzyjemne mamy objawy. Zaliczamy tu m.in.:

1. Częstomocz – częste oddawanie moczu i/lub dużych ilości, szczególnie w nocy
2. Wzmożone pragnienie (polidypsja)
3. Chudnięcie pomimo zwiększonego łaknienia
4. Nadmierna senność i zmęczenie
5. Problemy ze wzrokiem
6. Uczucie suchości w jamie ustnej
7. Zaburzenia pamięci i koncentracji
8. Złe samopoczucie
9. Bóle głowy
10. Problemy skórne, suchość i świąd skóry
11. Częste infekcje
12. Gorsze gojenie się ran
13. Kwaśny, „owocowy” lub „acetonowy” zapach z ust

Jednak osoby, które mają podwyższony poziom cukru we krwi, mogą przez długi czas nie odczuwać żadnych objawów, ponieważ często ujawniają się one wolno i stopniowo. W przypadku pojawienia się pierwszych symptomów hiperglikemii jak najszybciej powinny zostać wdrożone odpowiednie działania i zostać udzielona pomoc, ponieważ w przeciwnym razie może dojść do poważnych powikłań stanowiących zagrożenie dla zdrowia i życia.

Kwasica ketonowa

Podwyższone stężenie cukru we krwi pozbawia tkanki organizmu wody. Serce zaczyna pracować szybciej, a oddech staje się coraz płytszy i stopniowo przyspiesza. Mogą pojawić się wtedy wymioty, bóle brzucha i głowy, zaburzenia świadomości oraz nadmierne zmęczenie. Objawy te mogą świadczyć o wystąpieniu kwasicy ketonowej. Jest to zaburzenie metaboliczne wynikające z bardzo wysokiego stężenia glukozy we krwi, które prowadzi do nadmiernej produkcji ciał ketonowych (substancji kwaśnych w organizmie). Do kwasicy ketonowej dochodzi, gdy w organizmie brakuje insuliny, a organizm szuka innych źródeł energii. Rozwija się ona w ciągu kilku godzin, dlatego ważne jest regularne sprawdzanie poziomu glukozy we krwi i reagowanie na przedłużający się stan hiperglikemii. Kwasica ketonowa jest bardzo niebezpiecznym stanem, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia i wymaga natychmiastowego leczenia. Zazwyczaj pacjent zostaje przyjęty do szpitala.

Powikłania hiperglikemii

Hiperglikemia najczęściej łączy się z cukrzycą. Jednak rozchwiana i nieustabilizowana gospodarka glukozowo-insulinowa łączy się lub zwiększa ryzyko innych chorób, takich jak PCOS, miażdżyca, choroby tarczycy, Hashimoto, niealkoholowe stłuszczenie wątroby. Prowadzi również do rozmaitych zaburzeń metabolicznych i może być przyczyną osłabienia funkcji poznawczych. Wysokie poziomy glikemii we krwi mogą także spowodować inne bardzo poważne konsekwencje zdrowotne jak zawał serca, udar, retinopatia, nefropatia, neuropatia i polineuropatia cukrzycowa.

Warto tutaj zwrócić uwagę, że zaburzenia gospodarki cukrowej często są powiązane z chorobami tarczycy. Hormony produkowane przez tarczycę mogą wpływać na gospodarkę węglowodanową w różny sposób. Do hiperglikemii może często dochodzić w nadczynności tarczycy ze względu na zwiększoną produkcję glukozy w wątrobie oraz wzmożone jej wchłanianie z jelit. Natomiast w niedoczynności tarczycy mogą pojawiać się stany hipoglikemii ze względu na spowolnienie procesów produkcji glukozy w wątrobie. Z kolei osoby z Hashimoto mogą mieć cukrzycę typu I. Wynika to ze wspólnej etiologii tych chorób – genetycznych predyspozycji do chorób autoimmunologicznych i upośledzonego działania układu immunologicznego.

Leczenie hiperglikemii

Hiperglikemia nie przesądza jeszcze o cukrzycy, ale nie wolno jej lekceważyć. Wymaga obserwacji i diagnostyki pod kątem stanów przedcukrzycowych i cukrzycy.

Leczenie hiperglikemii polega przede wszystkim na zmianie stylu życia, prawidłowym odżywianiu, aktywności fizycznej oraz odpowiednio dobranym leczeniu farmakologicznym i suplementacji. Na co trzeba szczególnie zwrócić uwagę?

1. Odpowiednie odżywianie. Zadbanie o regularność i jakość spożywanych posiłków. Ważne jest, żeby kontrolować ilość i jakość węglowodanów. Postawić na te o niskim indeksie glikemicznym i jak najmniej przetworzone. Z codziennego menu należy wyrzucić cukier, tłuszcze trans, wysoko przetworzone produktu, słodycze, fast foody używki, alkohol. Należy postawić na prawdziwe jedzenie, z prostym składem, warzywa, produkty pełnoziarniste, dobrej jakości mięso, ryby, warzywa strączkowe, nabiał i zdrowe tłuszcze, jak np. awokado, orzechy, olej lniany, oliwa z oliwek. Zbilansowana dieta ma nie tylko znaczenie lecznicze, ale również prewencyjne, chroniące przed rozwojem innych, poważnych schorzeń.
2. Picie odpowiednich ilości wody i zadbanie o właściwe nawodnienie. Woda jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, regulacji procesów metabolicznych, transportuje składniki odżywcze. Odwodnienie sprzyja hiperglikemii.
3. Aktywność fizyczna – powinna być indywidualnie dobrana do stanu zdrowia, samopoczucia, możliwości i trybu życia.
4. Samokontrola – regularne pomiary cukru we krwi i prowadzenie dzienniczka żywieniowego. Obserwacja samego siebie, własnego samopoczucia, reakcji organizmu na poszczególne pokarmy jest bardzo ważna.
5. Odpowiednie leczenie farmakologiczne. Jeśli dana osoba ma cukrzycę, to powinna przyjmować leki przeciwcukrzycowe lub insulinę we właściwych dawkach i w odpowiednim czasie.
6. Suplementacja – tu warto zwrócić uwagę m.in. na:

– witaminę D3 – poprawia wrażliwość insulinową, Jej niedobór może niekorzystnie wpływać na metabolizm glukozy.

– morwę białą – działa stabilizująco na poziom glikemii, ogranicza przyswajanie glukozy w przewodzie pokarmowym.

– zieloną herbata – zmniejsza poposiłkowy wzrost stężenia glukozy we krwi oraz wpływa na obniżenie ciśnienia krwi. Ma działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.

– herbatkę ziołową poziom cukru w normie – pomaga regulować poziom cukru we krwi i utrzymać odpowiedni metabolizm glukozy ze względu na odpowiednią kombinację ziół takich, jak np. liście morwy, orzecha włoskiego, nawłoci, szałwii i łopianu oraz mniszka, który ochronnie działa na wątrobę

– koenzym Q10 – może obniżać hiperglikemię spowodowaną zmniejszeniem stęże­nia transportera glukozy 4 (GLUT-4) wywołanego przez stosowanie niektórych statyn (leki obniżające poziom cholesterolu). Obniża poziom glukozy, insuliny oraz poprawia pracę komórek beta trzustki i wpływa na kontrolę cukrzycy typu II. Tu warto zwrócić uwagę na ubichinol, który jest aktywną formą koenzymu Q10.

– chrom – bierze udział w metabolizmie węglowo­danów, tłuszczy i białek. Wywiera pozytywny wpływ na stężenie glukozy we krwi, reguluje gospodarkę lipidową oraz zwiększa wrażliwość na insulinę.

– kozieradka – obniża wchłanianie glukozy, poprawia wrażliwość na insulinę. Pozytywnie wpływa na gospodarkę węglowodanową, poprzez modulowanie wydzielania enzymów trzustkowych.

Podsumowanie

Gospodarka węglowodanowa ma ogromne znaczenie dla naszego stanu zdrowia i kształtowania sylwetki. Nie wolno ignorować pierwszych sygnałów ostrzegawczych wskazujących na zaburzenia metabolizmu węglowodanów. Niestety problemy z gospodarką cukrową mogą występować przez wiele lat i nie dawać żadnych objawów, które umożliwiają ich rozpoznanie. Z tego względu bardzo ważne jest regularne robienie badań, kontrolowanie masy ciała, obserwacja własnego organizmu i samopoczucia, odżywcza dieta, aktywność fizyczna, odpoczynek i sen.

Bibliografia:

1. Ratajczak A., Nawrocka M., Szulińska M., Bogański P.: „Suplementy diety w leczeniu cukrzycy typu 2 – fakty i kontrowersje.”, Farmacja Współczesna 2015; 8: 36-43
2. IDF Diabetes Atlas (8th Ed.) (2017). Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (International Diabetes Federation): Bruksela, Belgia. Dostęp do wersji online: 5 maja 2018 @ http://diabetesatlas.org/IDF_Diabetes_Atlas_8e_interactive_EN
3. American Diabetes Association. (ADA) Standards of Medical Care in Diabetes–2018. Diabetes Care 2018; 41, Suppl. 1. Dostęp do wersji online: 6 maja 2018 @ http://care.diabetesjournals.org/content/diacare/suppl/2017/12/08/41.Supplement_1.DC1/DC_41_S1_Combined.pdf
4. https://zdrowydiabetyk.pl
5. https://diabdis.com/

MARTA SKOCZEŃ

Dietetyk z zamiłowania. Dietetyka to nie tylko jej praca, ale i największa pasja. Szczególnie interesuje się chorobami autoimmunologicznymi, zaburzeniami hormonalnymi i problemami jelitowymi. Marta od wielu lat trenuje na siłowni, więc dietetyka sportowa jest również w zakresie jej zainteresowań. Pokazuje, że znaczenie ma nie tylko sama dieta, zdrowe odżywianie się, ale też regulacja rytmu dobowego, sen, odpoczynek, otaczanie się dobrymi ludźmi, czy kontakt z naturą. Chce pokazać, że za pomocą odpowiedniej diety i aktywności fizycznej można zmienić swoje życie na lepsze. Marta prowadzi również swojego własnego bloga: www.apetytnazycie.com.pl