Olej lniany – właściwości i zastosowanie

Len jest rośliną roczną, uprawianą w klimacie umiarkowanym. Najpowszechniej  uprawianym gatunkiem jest len zwyczajny Linum usitatissimum L. Roślina ta jest surowcem do produkcji sznurów, przędzy, zaś nasiona lnu coraz częściej mają zastosowanie w kosmetologii i lecznictwie.

Tłoczony na zimno olej lniany posiada cenne właściwości dietetyczne i prozdrowotne. Zawarte w oleju lnianym kwasy tłuszczowe mają zdolność redukowania stężenia triglicerydów w osoczu krwi, normalizują ciśnienie krwi, działają przeciwzakrzepowo, hamują rozwój choroby niedokrwiennej serca. Wykazują działanie przeciwnowotworowe oraz poprawiają stan skóry i włosów. Opatrunki z lnu działają jak naturalny antybiotyk.

Olej lniany – skład

Bogactwo niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych

Siemię lniane oraz pozyskiwany z niego olej są bogatym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), które pełnią funkcję budulcową wszystkich błon komórkowych. W skład NNKT wchodzą dwa główne kwasy: alfa-linolenowy (omega-3) oraz linolowy (omega-6). Nie są one syntetyzowane w naszym organizmie, dlatego konieczne jest ich dostarczenie wraz z dietą lub w postaci suplementów diety. W oleju lnianym znajdziemy również tokoferole, czyli składowe witaminy E, o dużym potencjale antyoksydacyjnym.

Przeczytaj też: Olej tłoczony na zimno – czym się charakteryzuje?

Kwas alfa-linolenowy (omega-3)

Olej lniany charakteryzuje się szczególnie dużą zawartością kwasu alfa-linolenowego (ponad 50%). Kwas ten należy do rodziny omega-3, podobnie jak tłuszcze pozyskiwane z ryb morskich, które uważa się za szczególnie korzystne dla zdrowia.

Olej lniany – właściwości zdrowotne i zastosowanie

Układ krążenia

Obecne w oleju lnianym kwasy tłuszczowe omega-3 obniżają stężenie triglicerydów we krwi, wykazują działanie hipotensyjne (obniżają ciśnienie tętnicze krwi), przeciwmiażdżycowe, przeciwzakrzepowe oraz przeciwdziałają rozwojowi cukrzycy typu 2.

Stany zapalne i choroby o podłożu zapalnym

Olej lniany, zwłaszcza nieoczyszczony, oprócz kwasów omega-3 zawiera bezpieczny kanabinoid o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Badania wykazały, że zwiększone spożycie kwasów omega-3 w stosunku do kwasów omega-6 w diecie zmniejsza częstość występowania wielu przewlekłych chorób o podłożu zapalnym. Działanie przeciwzapalne zaobserwowano u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, chorobą Crohna, toczniem rumieniowatym, łuszczycą oraz migrenowym bólem głowy.

Choroby nowotworowe

Z uwagi na bogactwo kwasów omega-3 i tokoferoli (wit. E), olej lniany jest źródłem antyoksydantów, które mają znaczenie ochronne w poszczególnych typach i stadiach rozwoju chorób nowotworowych. Ich ochronne działanie wykazano m.in. w przypadku nowotworów raka piersi oraz okrężnicy.

Zdrowie intymne kobiet oraz mężczyzn

Olej lniany może mieć pozytywny wpływ na cykl menstruacyjny oraz łagodzić przykre objawy menopauzy. U mężczyzn zaś wykorzystywany jest pomocniczo w leczeniu prostaty.

Układ kostny

Kwasy omega-3 występujące w oleju lnianym wpływają ochronnie na tkankę kostną poprzez wpływ na metabolizm wapnia oraz produkcję komórek tworzących kości (osteoblastów). Dlatego warto rozważyć jego zastosowanie w profilaktyce osteoporozy.

Układ nerwowy

Zawarte w oleju lnianym kwasy omega-3 pomagają w przenoszeniu impulsów nerwowych, a także wspierają regenerację uszkodzonych nerwów odpowiedzialnych za drżenie oraz drętwienie, dlatego też olej lniany jest wykorzystywany wspomagająco w chorobie Parkinsona.

Działanie antydepresyjne

W depresji obserwuje się zmniejszone stężenie kwasów omega-3 w organizmie oraz brak odpowiednich proporcji między kwasami omega-6 i -3. Przyjmowanie więc pożywienia bogatego w kwasy omega-3 lub suplementów diety z tymi kwasami pomaga poprawić stosunek kwasów omega-6/omega-3. Kwasy te wykazują działanie antydepresyjne, gdyż są substratem w procesie syntezy tzw. ,,hormonów szczęścia”: dopaminy i serotoniny.

Otyłość i zespół metaboliczny

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 odgrywają ważną rolę w profilaktyce i leczeniu otyłości. Osoby otyłe mają niższe stężenie kwasów omega-3 w osoczu w porównaniu do osób z prawidłową masą ciała. Przeprowadzono badanie, w trakcie którego określono wpływ 2-miesięcznej suplementacji kwasami omega-3 na zmianę masy ciała u otyłych kobiet po menopauzie chorujących na cukrzycę. Wykazano u nich spadek masy ciała i zmniejszenie średnicy adipocytów (komórki tkanki tłuszczowej).

Włosy, skóra i paznokcie

Dieta bogata w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe przyczynia się do prawidłowego wzrostu włosów, jak również wzmacnia paznokcie, przeciwdziałając ich łamaniu oraz rozdwajaniu. Olej lniany znalazł również zastosowanie w kosmetyce do produkcji emulsji, żelów, kremów upiększających, łagodzących podrażnienia skóry.  Olej lniany korzystnie wpływa na problemy skórne, takie jak trądzik, łuszczyca oraz oparzenia słoneczne.

Układ trawienny

Olej lniany ma działanie przeciwbiegunkowe, jak również może przeciwdziałać zaparciom. Dlatego też, zarówno w przypadku biegunki jak i zaparć warto włączyć go do swojej diety.

Ochrona wątroby

Olej lniany jest również sprzymierzeńcem naszej wątroby. Naukowcy dowiedli, że jest on pomocny także u osób zmagających się z NAFLD – niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby. Dodatkowo u osób spożywających olej lniany odnotowano zmniejszenie stłuszczenia wątroby.

Len znalazł także zastosowanie w medycynie w leczeniu ran i wszelkich owrzodzeń. Stosując olej lniany do poprawy gojenia ran, należy nanieść go za pomocą sterylnej strzykawki na namoczony jałowym roztworem soli fizjologicznej opatrunek lniany i stroną z ekstraktem opatrunek przyłożyć do rany. Następnie nałożyć 4-6 warstw gazy nasączonej jałową solą fizjologiczną i całość umocować bandażem. Po 24 godzinach opatrunek zmienić na świeży, a procedurę powtarzać przez 4 tygodnie.

Dieta dr Budwig

Pomysłodawcą popularnej diety dr Budwig jest niemiecka uczona dr Johanna Budwig (ur. 30.09.1908 r., zm. 19.05.2003 r.), która zajmowała się badaniami na temat dobroczynnego wpływu kwasów omega-3 na zdrowie człowieka. Dr Budwig w trakcie własnych badań zaobserwowała, że próbki krwi osób chorujących na raka mają deficyty m.in. wcześniej wspomnianych kwasów omega-3. W związku z tym główną zasadą diety dr Budwig jest dostarczenie do organizmu kwasów tłuszczowych omega-3 w postaci oleju lnianego. Elementem codziennego jadłospisu jest pasta bazująca na połączeniu chudego twarogu z olejem lnianym.

Propozycja przygotowania pasty Budwig

– kostka (200g) chudego twarogu

– 1 łyżka jogurtu naturalnego

– 6-8 łyżek oleju lnianego

– przyprawy do smaku

Całość zmiksować do uzyskania jednolitej pasty. Może stanowić dodatek do pieczywa lub innych przekąsek.

Dzienna dawka oleju zależy od celu terapii. Leczniczo stosuje się 6-8 łyżek oleju lnianego dziennie. Z kolei w podejściu profilaktycznym 1-2 łyżki/ dzień.

! Olej lniany należy spożywać na zimno, bez podgrzewania i gotowania, gdyż tylko wtedy zachowuje swoje właściwości prozdrowotne!

Tradycyjnie olej lniany spożywano z drobno posikaną cebulką lub roztartym czosnkiem, głównie jako dodatek do gotowanych ziemniaków lub białego sera. Doskonale sprawdzi się jako dodatek do śledzi, surówki z kiszonej kapusty, sałatek, kaszy, koktajli lub jako bazowy składnik dipów i sosów sałatkowych.

Bibliografia:

1. Rymar, Elżbieta. “Własciwości prozdrowotne lnu (Linum ussitatissimum L.).” Herbalism1 (2017): 92-111.
2. Popis, Edyta, et al. “Światowa oraz polska produkcja lnu oleistego i oleju lnianego.” Problemy Rolnictwa Światowego2 (2015).
3. Marciniak-Lukasiak, K. “Rola i znaczenie kwasów tłuszczowych omega-3.” Żywność Nauka Technologia Jakość6 (2011).
4. Achremowicz, Konrad, and Katarzyna Szary-Sworst. “Wielonienasycone kwasy tłuszczowe czynnikiem poprawy stanu zdrowia człowieka.” Żywność Nauka Technologia Jakość3 (2005).
5. Sicińska, Paulina, et al. “Suplementacja kwasami omega w różnych chorobach.” Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej69 (2015).
6. Dzięcioł, Małgorzata, and Juliusz Przysławski. “Ocena wartości odżywczej i aktywności biologicznej wybranych olejów roślinnych dostępnych na rynku polskim w kontekście profilaktyki chorób dietozależnych.”  Chem. Toksykol46.1 (2013): 20-26.
7. Bartkowski, L. “Nasiona lnu-naturalne źródło zdrowia i urody.” Chemik3 (2013): 186-191.
8. Jurgonski, A., J. Juskiewicz, and P. Zdunczyk. “Przydatność oleju lnianego w ograniczaniu zaburzeń metabolicznych indukowanych dietą.” Roczniki Państwowego Zakładu Higieny2 (2011).
9. Popis, Edyta, et al. “Światowa oraz polska produkcja lnu oleistego i oleju lnianego.” Problemy Rolnictwa Światowego2 (2015).
10. Parikh, Mihir, et al. “Dietary flaxseed as a strategy for improving human health.” Nutrients5 (2019): 1171.