Jak jeść czosnek? Czy białe ząbki to naturalny antybiotyk?

Czosnek staje się popularny zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, gdy częściej niż zwykle łapiemy infekcje. Czemu zawdzięcza swoje prozdrowotne właściwości? Jak jeść czosnek – na surowo, a może w postaci kiszonek? Razem z naszą dietetyk wyjaśniamy, w czym tkwi siła czosnku!

Aktywne składniki czosnku

Czosnek (Alliumsativum L. fam. Alliaceae) jest jednym z najlepiej zbadanych i najlepiej sprzedających się produktów ziołowych na rynku. Przez wieki był stosowany jako tradycyjny lek na większość schorzeń związanych ze zdrowiem. Jest również szeroko stosowany jako składnik żywności – przyprawa i afrodyzjak. Właściwości czosnku wynikają z połączenia różnych substancji biologicznie czynnych, które razem odpowiadają za jego lecznicze działanie. Związki zawarte w czosnku działają na siebie synergistycznie, dzięki czemu mogą mieć różne działanie. Aktywnymi składnikami czosnku są enzymy (np. alliinaza), związki zawierające siarkę, takie jak alliina, oraz związki wytwarzane enzymatycznie z allii (np. allicyna).

Witaminy w czosnku

Świeże ząbki czosnku składają się głównie z wody, węglowodanów i białek, zawierają także witaminy, wśród których najwięcej znajdziemy witaminy C oraz witamin z grupy B. Spośród licznych składników mineralnych na uwagę zasługuje zawartość potasu, fosforu, żelaza, selenu i manganu. W skład ząbków czosnku wchodzą ponadto związki przeciwutleniające, jak flawonoidy i kwasy fenolowe, a przede wszystkim organiczne związki siarki, takie jak allicyna, która nadaje ząbkom charakterystyczny, ostry zapach i decyduje o większości jego prozdrowotnych właściwościach.

Właściwości czosnku

1. Właściwości przeciwzapalne

Dzięki zawartym w czosnku związkom przeciwzapalnym, wykorzystywany jest on jako wsparcie dla naszego układu odpornościowego. Takie właściwości zawdzięczamy substancji zwanej alliiną, która znajduje się w całej roślinie. Największa jej ilość występuje w ząbkach. W sytuacji, gdy czosnek jest miażdżony, alliina zamienia się w allicynę, która zawiera siarkę. Dlatego dopiero gdy czosnek zostanie przez nas zjedzony, możemy odczuć jego charakterystyczny zapach oraz smak. Jednak allicyna jest niestabilna i szybko przekształca się w inne związki siarkowe, nadające czosnkowi właściwości lecznicze. Wykazano, że związki te wzmacniają reakcję niektórych rodzajów białych krwinek i stymulują je do zwalczania wirusów, w tym tych powodujących przeziębienie i grypę.

2. Właściwości przeciwwirusowe

Dotychczas przeprowadzone badania wykazały, że czosnek posiada właściwości antywirusowe oraz przynosi pozytywne efekty w walce z takimi chorobami jak grypa typu A i B. Ponadto przeciwdziała wirusowi cytomegalii, wirusowi HIV, opryszczki oraz wirusowemu zapaleniu płuc. Składnikiem czosnku wykazującym właściwości antywirusowe jest ajoen, który jest pochodną allicyny.

3. Właściwości przeciwgrzybicze

Właściwości przeciwgrzybicze czosnku potwierdzono badaniami na takich gatunkach grzybów jak Candida torulopsis, Tripchophyton, Cryptococcus, Aspergillus, Trichosporon oraz Rhotodorula. Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, że zdecydowanie lepsze działanie przeciwgrzybicze wykazują ekstrakty z czosnku, zawierające w swoim składzie allicynę, w porównaniu do ekstraktów, z których allicynę wyeliminowano. Dlatego też dowodzi to jasno, że to właśnie allicyna jest składnikiem czosnku, który działa grzybobójczo.

4. Pozytywny wpływ na układ krążenia

Czosnek wykazuje pozytywny wpływ na organizm, szczególnie na układ krążenia. Wykorzystując szereg mechanizmów, czosnek hamuje agregację płytek krwi, reguluje napięcie mięśniowe, działa antyoksydacyjnie, zapobiegając tym samym rozwojowi miażdżycy, zakrzepicy i nadciśnienia tętniczego. Wykazano również, że zmniejsza on poziom cholesterolu.

5. Obniżenie stężenia glukozy we krwi

Analiza wielu badań naukowych wykazała, że spożywanie czosnku może spowodować obniżenie stężenia glukozy we krwi nawet o 10,90-21.02 mg/dl.

Odnotowano również, że stosowanie czosnku może przyczyniać się do obniżenia poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c), czyli parametru pozwalającego ocenić poziom glukozy we krwi na przestrzeni dłuższego okresu.

Działanie hipoglikemiczne czosnku stwierdzono w przypadku spożywania czosnku na poziomie 600-1200 mg (0,6-1,2 g) dziennie.

6. Właściwości przeciwnowotworowe

Wyniki licznych badań epidemiologicznych wykazują związek między wysokim spożyciem czosnku a zmniejszoną częstotliwością zapadania na choroby nowotworowe. Metaanaliza osiemnastu prac badawczych dowiodła, że wysokie spożycie czosnku zarówno w postaci surowej, jak i po obróbce termicznej, może być związane z działaniem ochronnym wobec występowania nowotworów żołądka oraz jelita grubego. Kolejne badania skupiające się na powiązaniu między spożywaniem czosnku lub suplementów zawierających wyciągi z tego surowca a ryzykiem wystąpienia raka, wykazały prewencyjne działanie czosnku względem nowotworów nerek, jajnika, prostaty, przełyku, krtani oraz jamy ustnej.

7. Czosnek naturalnym antybiotykiem?

Związki czosnku wykazują silne właściwości przeciwdrobnoustrojowe, które obejmują bakterie (Staphylococcus, Streptococcus, Salmonella, Escherichia, Klebsiella, Proteus, Helicobacter, Mycobacterium, Clostridium). Takie działanie czosnek zawdzięcza również dzięki allicynie, która jest kluczowym biologicznie aktywnym składnikiem, odpowiedzialnym za szerokie spektrum działania antybakteryjnego i przeciwgrzybiczego.

Ponadto czosnek zwiększa właściwości obronne organizmu, wzmacniając i regulując reakcje komórkowe układu immunologicznego. Ze względu na skład można o nim mówić jak o naturalnym antybiotyku. Czosnek działa także profilaktycznie i leczniczo przy zatruciu ołowiem. Zanim pojawiły się antybiotyki, czosnek stosowano przed zachorowaniem na wiele chorób zakaźnych.

Jak jeść czosnek?

1. Na surowo

Najwięcej korzyści zdrowotnych można uzyskać, spożywając czosnek w postaci surowej, co nie zawsze jest chętnie praktykowane z uwagi na specyficzny zapach. W ciągu doby powinno się spożywać jeden ząbek czosnku (około 4 g). Nadmierne spożywanie czosnku pospolitego prowadzi do wystąpienia działań niepożądanych, takich jak zgaga oraz wzdęcia. Spożycie więcej niż czterech ząbków w ciągu doby prowadzi do wystąpienia zaburzeń żołądkowo-jelitowych, w tym skurczów przewodu pokarmowego oraz gazów.

W wyniku zetknięcia skóry ze świeżymi ząbkami czosnku może wystąpić kontaktowe zapalenie skóry!

2. W postaci kiszonej

Jeśli zastanawiasz się, jak jeść czosnek, bo nie przepadasz za wersją „na surowo”, wypróbuj wariant kiszony.

Kiszenie jest modyfikacją żywności, w wyniku której cukry proste ulegają rozkładowi do kwasu mlekowego. Ten, stwarza idealne warunki dla rozwoju korzystnych bakterii jelitowych i zapobiega on rozwojowi bakterii gnilnych. Taka zmiana w mikroflorze jelit pozytywnie wpływa na odporność. Dlatego spożywając kiszony czosnek oprócz wyżej wymienionych jego prozdrowotnych właściwości zyskujemy na zdrowiu naszych jelit. Czosnek kiszony można przyrządzić samodzielnie w warunkach domowych, bądź zakupić w sklepach ze zdrową żywnością.

3. Czosnek w postaci suplementów diety

Tabletki i kapsułki zawierają wszystkie właściwości odżywcze oraz lecznicze zawarte w czosnku, a ich spożywanie nie powoduje nieprzyjemnego zapachu. Preparaty czosnkowe można znaleźć również pod postacią syropów oraz olejków. Należy jednak pamiętać, że takie preparaty powinny być standaryzowane, o znanej zawartości składników czynnych. Taki suplement diety powinien zawierać dzienną dawkę alliiny  w ilości 6-10 mg, która odpowiada 3-5 mg allicyny (tyle zazwyczaj zawierają dwa ząbki czosnku).

! Przy suplementacji czosnkiem należy pamiętać, że przyjmowany wraz ze środkami przeciwgorączkowymi (np. paracetamolem), może powodować wzrost ryzyka wystąpienia dysfunkcji wątroby.

Podczas jednoczesnego przyjmowania czosnku i preparatów antykoagulacyjnych (np. warfaryny) występuje ryzyko krwawień.

Na czosnek powinny także uważać kobiety karmiące, ponieważ związki siarki zawarte w czosnku mogą przedostawać się do mleka.

Przeciwwskazaniem do przyjmowania czosnku jest alergia, a także planowane zabiegi operacyjne.

4. Masło czosnkowe

Łatwym sposobem na ,,przemycenie’’ w swojej codziennej diecie większej ilości czosnku jest zrobienie masełka czosnkowego. Wystarczy nam kilka minut, by samodzielnie przygotować supersmaczne masełko czosnkowe, które można wykorzystać w kuchni na wiele sposobów i do wielu dań.

Potrzebujemy:

• Pół kostki prawdziwego masła – ok. 125 g
• 2-3 ząbki czosnku (w zależności jak bardzo intensywne masełko chcemy uzyskać)
• Niewielką szczyptę soli
• Ulubione zioła (opcjonalnie).

Prawdziwe masło wyjmujemy wcześniej z lodówki, by zrobiło się miękkie i łatwiej łączyło się z pozostałymi składnikami. Ząbki czosnku obieramy i przeciskamy przez praskę. Dodajemy do masła razem z niewielką ilością soli i ulubionymi ziołami (np. oregano, bazylia, majeranek, chili). I masło czosnkowe jest gotowe do użycia.  Jeśli chcemy mieć masełko na później, możemy je zawinąć w folię spożywczą lub papier do pieczenia (zawijamy w rulonik), odłożyć do lodówki, by ponownie zastygło. Masło czosnkowe idealnie nadaje się do bagietek zapiekanych w piekarniku, sprawdza się również jako dodatek do zup kremów oraz zapiekanych dań mięsnych i ryb.

Czosnek na przeziębienie

Kiedy sezon na grypę w pełni warto zadbać o swoje zdrowie profilaktycznie stosując naturalne antybiotyki. Wiele osób potwierdza ich skuteczność. Poniżej znajdziecie przepis na naturalną nalewkę bezalkoholową w roli głównej z czosnkiem, który – jak potwierdzają badania naukowe – posiada właściwości antybakteryjne oraz przeciwwirusowe. Dzięki połączeniu z miodem i cytryną po jego zażyciu nie będzie czuć od nas nieprzyjemnego zapachu.

Czosnek z miodem

Składniki

• 1 ząbek czosnku
• 1 cytryna (potrzebny będzie wyciśnięty z niej sok)
• 4 łyżki miodu
• 1 szklanka przegotowanej i ostudzonej wody

Przygotowanie

Czosnek należy obrać i zmiażdżyć za pomocą praski, dodać sok z cytryny, miód i przegotowaną wodę. Następnie wszystko razem blendujemy, przelewamy na słoika i zakręcamy. Odstawiamy w ciemne i chłodne miejsce na około 48 godzin. Po upływie tego czasu należy miksturę przecedzić przez gazę, a otrzymaną nalewkę przelać do zakręcanego słoika i przechowywać w lodówce. Jeżeli chcemy napić się nalewki to po wyjęciu z lodówki możemy dodać odrobinę ciepłej wody, by nie pić zimnego płynu. W celu wzmocnienia odporności rekomenduje się spożywanie około 2 łyżek nalewki dziennie.

Zastanawiasz się, jak wzmocnić odporność u dzieci? Szukasz pysznych i zdrowych przepisów na śniadania dla najmłodszych? Zajrzyj do naszego artykułu: Jak wzmocnić odporność dzieci przed powrotem do szkoły? 

Bibliografia

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24964572/
2. Arreola, Rodrigo, et al. “Immunomodulation and anti-inflammatoryeffects of garliccompounds.” Journal of immunologyresearch2015 (2015).
3. Matysiak, Magdalena, et al. “Porównanie wybranych właściwości biologicznych czosnku (Alliumsativum L.) pochodzącego z Polski i Chin.” Żywność Nauka Technologia Jakość2 (2015).
4. Książek, Ewelina, et al. “Naturalne modyfikatory odpowiedzi immunologicznej.” Problemy Higieny i Epidemiologii 97.4 (2016).
5. Kwiecień, Małgorzata, and Anna Winiarska-Mieczan. “Czosnek jako zioło kształtujące właściwości prozdrowotne.”  Hig. Epidemiol92.4 (2011): 789-791.
6. Tadeusiewicz, Justyna, Aleksandra Krysztofiak, and Beata Olas. “Czosnek-panaceum na choroby układu krążenia?.” Kosmos1 (2014): 37-44.
7. Wanda, Kudełka, and Kosowska Agata. “Składniki przypraw i ziół przyprawowych determinujące ich funkcjonalne właściwości oraz ich rola w żywieniu człowieka i zapobieganiu chorobom.” (2008).