Probiotyk – przed czy po antybiotyku? Wszystko, co powinieneś wiedzieć o antybiotykoterapii!

Czy wiesz, że częste stosowanie antybiotyków wpływa niekorzystnie na populację bakteryjną jelit? Zaburzenia równowagi jelitowej mogą się utrzymywać nawet do 4 lat!  Zaburzenia te nazywane są dysbiozą. W świetle aktualnych badań naukowych utrzymanie homeostazy mikroflory jelitowej odgrywa kluczową rolę w zachowaniu zdrowia. Jak stosować probiotyk – przed czy po antybiotyku? Który z nich wybrać? Jeśli się nad tym zastanawiasz, koniecznie czytaj dalej!

Wpływ antybiotyków na stan mikroflory jelitowej

Antybiotyki odegrały pozadyskusyjną rolę w rozwoju lecznictwa na całym świecie. Ich wprowadzenie spowodowało przede wszystkim spadek zachorowalności oraz umieralności na wiele chorób. Niestety wyniki licznych badań obserwacyjnych wskazują na utrzymujący się ogólnoświatowy wysoki poziom częstości przepisywania antybiotyków we wszystkich grupach wiekowych, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci.

Antybiotyki pomagają zwalczyć organizmowi bakterie chorobotwórcze. Niestety, nie działają wybiórczo i atakują również bakterie komensalne (wpływające pozytywnie na nasz organizm). Dochodzi wówczas do zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej i powstania stanu dysbiozy jelit, utrzymującego się nawet do 4 lat. Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, że antybiotykoterapia gwałtownie obniża liczebność ,,dobrych” bakterii z rodzaju Lactobacillus oraz Bifidobacterium i Bacteroides, a zwiększa liczebność ,,złych” bakterii oraz drożdży Candida albicans. Częstym powikłaniem po antybiotykoterapii jest nadmierny rozwój Clostridium dificille, co może prowadzić do rozwoju rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego.

Ekosystem jelitowy osób dorosłych uznawany jest za relatywnie stabilny, natomiast stan mikroflory jelitowej niemowląt oraz dzieci do 3. roku życia mocno dynamiczny, podatny w dużej  mierze na powtarzające się ekspozycje na antybiotyki. Według dostępnych danych wczesna ekspozycja na antybiotyki wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia atopowego zapalenia skóry, astmy, stanami zapalnymi jelit, a także z otyłością i jej konsekwencjami metabolicznymi.

Biegunka jako skutek uboczny stosowania antybiotyków

Należy pamiętać, że każda kuracja antybiotykowa wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, takich jak biegunka, ból brzucha, wzdęcia, nudności i wymioty. Biegunkę związaną ze stosowaniem antybiotyków zazwyczaj rozpoznaje się, gdy pojawiają się stolce częstsze niż zwykle (trzy lub więcej na dobę) i/lub gdy ich konsystencja staje się luźniejsza. Szacuje się, że biegunka występuje u około 11–40% leczonych antybiotykami. Największe ryzyko wystąpienia biegunki stwarzają antybiotyki o działaniu przeciwbakteryjnym (np. aminopenicyliny, aminopenicylina z kwasem klawulanowym, niektóre cefalosporyny i klindamycyna). Za najbardziej istotną przyczynę prowadzącą do rozwoju biegunki w czasie antybiotykoterapii uważa się zaburzenia w obrębie mikroflory jelitowej. W wyniku przeprowadzenia kilku metaanaliz dowiedziono, że stosowanie probiotyków zmniejsza o około 60% ryzyko wystąpienia biegunki związanej z antybiotykoterapią.

Probiotyk – przed czy po antybiotyku?

Przywrócenie stanu równowagi jelit, czyli tzw. stanu eubiozy, wymaga czasu i wszelkie działania regeneracyjne powinny zostać podjęte jak najszybciej.

Probiotyki należy przyjmować przez cały okres antybiotykoterapii, a także po jej zakończeniu. Długość stosowania „osłony” zależy od tego, jak długo stosowaliśmy antybiotyk. Przy standardowej terapii trwającej do tygodnia, probiotyk powinniśmy przyjmować co najmniej tydzień dłużej, nie zapominając przy tym, że odbudowa mikroflory jelitowej może trwać nawet do kilku miesięcy!

Probiotyk zawierający żywe kultury bakterii zażywamy 2 godziny przed lub po przyjęciu antybiotyku. Dzięki zachowaniu odstępu czasowego „dobre” bakterie nie zostaną unieszkodliwione przez antybiotyk.

Jaki probiotyk wybrać?

Stosowanie probiotyków, czyli ,,żywych mikroorganizmów, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza”, stanowi ochronę przed  efektami ubocznymi antybiotyków oraz przywraca równowagę jelit po zakończeniu antybiotykoterapii.

Probiotykoterapia powinna trwać dłużej niż 7 dni, czyli okres rutynowo zalecany przez lekarzy. Obecnie na rynku suplementów diety najczęściej wykorzystywane są bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium.

• Ważne, by wybierając preparat probiotyczny zwrócić uwagę na jego skład. Producent powinien zamieścić 3-członową nazwę zawartych w produkcie mikroorganizmów, np. Bifidobacterium (rodzaj) bifidum (gatunek) SCD521 (szczep). Sama nazwa Bifidiobacterium świadczy o tym, że w produkcie są bakterie, ale nie wiadomo jakie i nie wiemy też, jakie ma ona działanie.

• Na rynku znajdziemy probiotyki jednoszczepowe (jedna określona bakteria) lub wieloszczepowe (mieszanka kilku rodzajów bakterii). Wybór zależy oczywiście od problemu, z jakim się borykamy, warto jednak zaznaczyć, że wykazano większą skuteczność działania przy preparatach wieloszczepowych.
• Warto zwracać uwagę na liczbę bakterii w danym probiotyku. Zaleca się, aby ilość bakterii była w granicy 10-15 mld bakterii w dziennej porcji.
• Forma probiotyku: saszetki, kapsułki czy postać płynna? Najlepszą opcją będzie wybranie suplementu w formie płynu. Ich zaletą jest szybkie wchłanianie, które następuje już w jamie ustnej.
• Warto zwrócić również uwagę, czy dany probiotyk nie zawiera dodatków i konserwantów.

Powszechną praktyką jest podawanie w trakcie i/lub po antybiotykoterapii jogurtu lub kefiru, ale wyniki badań zwykle nie potwierdzają ich skuteczności.

Warto zapamiętać

• antybiotyki długotrwale zaburzają równowagę mikrobioty jelitowej i czasem potrzeba kilku lat, aby w pełni ją odbudować
• pierwsze dni po antybiotykoterapii są kluczowe dla regeneracji mikroflory jelitowej
• preparaty probiotyczne poprawiają stan mikrobioty jelitowej, która ma kluczowe znaczenie w zachowaniu zdrowia
• jeśli zastanawiasz się, kiedy stosować probiotyk – przed czy po antybiotyku, najlepiej przyjąć, że zażywamy go albo 2 godziny przed, albo 2 godziny po wzięciu antybiotyku.

Jeśli interesuje Cię temat probiotyków, zajrzyj do naszego tekstu:

Probiotyki na odporność. Jaki wpływ na nasz organizm mają dobre bakterie?

Bibliografia:

1. Szajewska, Hanna. “Probiotyki w Polsce-kiedy, jakie i dlaczego?.” Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy1 (2010): 1-9.
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7696078/
3. Nowak, Mgr Karolina. “Cała prawda o PROBIOTYKACH.”
4. Piotrowska, Martyna. “Jak stosować probiotyki przy antybiotykach?.”
5. Węgielska, Iwona, and Joanna Suliburska. “Wpływ leków na mikroflorę jelitową.” Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 7. No. 1. 2016.
6. Marlicz, Wojciech. “Wysiłek fizyczny a mikroflora przewodu pokarmowego—znaczenie probiotyków w diecie sportowców.” Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 5. No. 3. 2014.
7. Ziółek, Magdalena. ,,Odbudowa odporności po antybiotykoterapii’’. Food Forum 3(37)/2020.