Jakie produkty podnoszą ciśnienie krwi, a jakie je obniżają?

Osoby borykające się z nadciśnieniem tętniczym powinny wiedzieć, jak układać swoją dietę. Jakie produkty podnoszą ciśnienie, a jakie je obniżają? Po które zioła warto sięgnąć? Temat wzięła pod lupę nasza dietetyk, mgr Ewa Gębka!

Czym jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze jest definiowane jako ciśnienie skurczowe ≥ 140 mm Hg i/lub ciśnienie tętnicze skurczowe ≥ 90 mm Hg. Rozpoznaje się je wówczas, gdy wartości te są stwierdzane w co najmniej dwóch kolejnych pomiarach (w pozycji siedzącej po kilkunastominutowym odpoczynku), wykonanych podczas co najmniej dwóch wizyt (zwykle w odstępach kilkudniowych). Nadciśnienie tętnicze jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób układu krążenia, do których należą zawał mięśnia sercowego, udar mózgu i niewydolność krążenia.

W zależności od przyczyny nadciśnienie tętnicze dzieli się na:

Pierwotne (samoistne), które nie posiada jednoznacznej przyczyny. Zwykle spowodowane jest czynnikami genetycznymi i środowiskowymi (dieta bogatotłuszczowa, nadmierne spożycie soli, otyłość, insulinooporność, niska aktywność fizyczna, palenie tytoniu, stres).
Wtórne, którego przyczyna jest znana. Najczęstsze przyczyny wtórnego nadciśnienia tętniczego stanowią: choroby nerek, choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego (np. nadczynność/ niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga, akromegalia), stan przedcukrzycowy, choroby układu nerwowego, niektóre leki, substancje toksyczne).

W leczeniu nadciśnienia tętniczego zazwyczaj stosowana jest farmakoterapia, ale coraz częściej zwraca się uwagę na zmianę trybu życia, zwiększenie aktywności fizycznej i zastosowanie odpowiedniej diety z ograniczeniem soli.

Dieta DASH – sposób na nadciśnienie

Opracowana na podstawie badania dieta DASH nie jest ani rygorystyczna, ani bardzo skomplikowana. Sekretem tej diety nie są bowiem kalorie czy odpowiednie łączenie składników, lecz konkretne produkty, które przyczyniają się do uregulowania ciśnienia krwi. Dieta DADH opiera się na spożywaniu produktów pełnoziarnistych (6-8 porcji dziennie), warzyw i owoców (4-5 porcji dziennie), niskotłuszczowych produktów mlecznych (2-3 porcje dziennie), orzechów, nasion i warzyw strączkowych (4-5 porcji tygodniowo), ryb drobiu, lub jaj (nie więcej niż 2 porcje dziennie), zdrowych tłuszczów (2-3 porcje dziennie).

Co obniża ciśnienie?

Terapia surowcami roślinnymi w nadciśnieniu tętniczym towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Liczne preparaty ziołowe w połączeniu z dietoterapią oraz zdrowym stylem życia mogą ogrywać istotną rolę, zwłaszcza w zwalczaniu lżejszych postaci nadciśnienia tętniczego. Poniżej opisano kilka surowców roślinnych, które wykazują skuteczność terapeutyczną w leczeniu nadciśnienia tętniczego krwi.

Głóg dwuszyjkowy (Crataegus oxyacantha L.)

Głóg dwuszyjkowy jest ciernistym krzewem lub niewielkim drzewem z rodziny Różowatych (Rosaceae), występującym w Europie, Azji, a także północnej Afryce. Kwiatostan oraz owoce głogu zawierają liczne związki biologicznie czynne, m.in.: flawonoidy, polifenole, fitosterole, sole mineralne, niewielkie ilości witaminy C, prowitaminy A oraz sorbitol. Związki flawonoidowe rozkurczają mięśnie gładkie naczyń krwionośnych (głównie wieńcowych), co skutkuje łagodnym obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi, dzięki zmniejszeniu obwodowego oporu naczyniowego. Poprzez zmniejszenie napięcia ścian tych naczyń następuje ustąpienie bólu oraz uczucia duszności. Zwiększający się dopływ krwi umożliwia doprowadzenie niezbędnej ilości tlenu do mięśnia sercowego oraz usunięcie szkodliwych produktów przemiany materii. Z kolei witeksyna – glikozyd apigeniny, która stanowi główny składnik czynny kwiatostanu i owocu głogu, ma istotne znaczenie farmakologiczne, gdyż poprawia przepływ wieńcowy krwi. Dlatego też, ekstrakty z głogu są szeroko stosowane przez lekarzy zarówno w Europie, jak i na świecie, ze względu na ich aktywność sercowo-naczyniową.

Serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca herba)

Jest to bylina z rodziny Wargowych (Labiatae), która występuje niemal w całej Europie i w umiarkowanej strefie Azji. Ziele serdecznika wykazuje działanie obniżające ciśnienie tętnicze krwi, oddziałuje na regulację czynności układu przewodzącego serca, działa uspokajająco na ośrodkowy układ nerwowy oraz przeciwskurczowo w obrębie przewodu pokarmowego. Z uwagi na swój skład chemiczny oraz właściwości lecznicze, może być stosowany w początkowym okresie nadciśnienia tętniczego, w nerwicach sercowo-naczyniowych, zaburzeniach sercowo-krążeniowych, szczególnie gdy zostały one wywołane czynnikami emocjonalnymi lub zaburzeniami ze strony narządów wewnętrznych.

Oliwka europejska (Olea europaea L.)

Liście drzewa oliwnego (Olea europaea) były stosowane od czasów starożytnych do walki z nadciśnieniem tętniczym, a ostatnie badania na zwierzętach i badania kliniczne potwierdzają ich skuteczność jako leku przeciwnadciśnieniowego oraz obniżającego poziom cholesterolu LDL (złego cholesterolu). Substancje biologicznie aktywne, odpowiedzialne za ten efekt terapeutyczny, to oleuropeina (polifenolowy glikozyd irydoidowy), olehydryna i kwas oleanolowy. Natomiast hydroksytyrosol, który jest metabolitem oleuropeiny, wywiera działanie przeciwutleniające. Oleuropeina występuje również w owocach i oliwie z oliwek, ale w mniejszych ilościach niż w liściach.

Czosnek pospolity (Allium sativum L.)

Czosnek wykazuje szerokie spektrum działania leczniczego, m.in. wpływa korzystnie na układ krążenia poprzez obniżanie ciśnienia tętniczego krwi oraz normalizuje czynności dynamiczne serca, dzięki zwiększeniu siły skurczu mięśnia sercowego i zwolnieniu tętna do poziomu fizjologicznego. Ponadto, wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe, wskutek obniżania poziomu cholesterolu LDL oraz kwasów tłuszczowych we krwi. Przy tym czosnek jest bezpiecznym surowcem, ponieważ dopiero spożycie w ciągu dnia 600 g świeżego czosnku może spowodować wystąpienie objawów toksycznych.

Zielona herbata

Wynika badań potwierdzają korzystny wpływ ekstraktu z zielonej herbaty na kontrolę i prewencję nadciśnienia tętniczego. Związane jest to z obecnością w zielonej herbacie galusanu epigallokatechiny. W badaniach wykazano, że ryzyko zwężenia naczyń krwionośnych zmniejszyło się o połowę w grupie mężczyzn spożywających 2-3 filiżanki zielonej herbaty dziennie oraz o 60% u tych, którzy spożywali 4 lub więcej filiżanek dziennie, w porównaniu z grupą spożywającą 1 filiżankę dziennie lub mniej.

Seler zwyczajny (Apium graveolens L.)

Seler zwyczajny (naciowy) znany jest człowiekowi od dawna, nie tylko jako dodatek kulinarny, lecz także jako lek. Liczne badania naukowe dowodzą, iż seler naciowy składa się z różnych związków, które działają przeciwutleniająco, przeciwzapalnie, przeciwcholesterolowo oraz obniżają ciśnienie tętnicze krwi, dzięki czemu zapobiegają chorobom serca. Jednorazowa porcja terapeutyczna dla dorosłego człowieka wynosi do 6 średniej wielkości łodyg selera, które można spożyć np. w postaci koktajlu lub surówek.

Kwiatostan lipy (Tiliae inflorescentia), Lipa drobnolistna (Tilia cordata), Lipa szerokolistna wielkolistna (Tilia platyphyllos)

Za efekt hipotensyjny powyższych surowców odpowiedzialne są prawdopodobnie związki terpenowe obecne w ekstraktach wodnych z kwiatostanów lipy. Podstawą zastosowania preparatów z kwiatostanu lipy są badania in vitro i farmakologiczne in vivo, a także dobrze poznany skład chemiczny surowca.