Jak wynika z danych, aż 22 proc. polskiego społeczeństwa cierpi na problemy z tarczycą. Co warto wiedzieć o naturalnych metodach wspierania pracy tego gruczołu? Jakie zioła na tarczycę warto znać? Porady zebrała dla Was dietetyk kliniczna, mgr Ewa Gębka!

Co to jest tarczyca?

Tarczyca (gruczoł tarczowy) jest jednym z największych gruczołów dokrewnych, czyli takim, który wydziela hormony bezpośrednio do krwi. Tarczyca odpowiada za wytwarzanie trzech hormonów: T3 (trójjodotyroniny), T4 (tyroksyny) i kalcytoniny. Hormony tarczycy mają wpływ na metabolizm białek, węglowodanów, tłuszczów oraz cholesterolu. Co więcej pełnią istotną rolę przebiegu licznych procesów fizjologicznych w organizmie, m.in. wpływają na:

• Wzrost organizmu,
• Rozwój płodu
• Pracę układu sercowo-naczyniowego
• Czynność nerek, a co za tym idzie regulację gospodarki wodno-mineralnej
• Zdrowie szkieletu
• Pracę mięśni
• Czynności rozrodcze
• Pracę układu nerwowego
• Samopoczucie
• Koncentrację
• Odporność

Ponadto, tarczyca odpowiada za około 30% spoczynkowej przemiany materii. Przy niedoborze hormonów tarczycy dostarczana z pożywieniem energia jest magazynowana w postaci tkanki tłuszczowej, co przyczynia się do rozwoju nadwagi i otyłości.

Choroby tarczycy

Choroby tarczycy należą do najczęściej występujących schorzeń gruczołów dokrewnych. Według danych około 22% społeczeństwa polskiego choruje lub chorowało na schorzenia gruczołu tarczowego. Problem ten dotyczy prawie 10 razy częściej kobiet, niż mężczyzn. Choroby tarczycy rozwijają się powoli i mogą powodować łagodne objawy, które są często lekceważone przez pacjentów.

Wyróżniamy dwie podstawowe komplikacje w funkcjonowaniu tarczycy: niedoczynność i nadczynność tarczycy. Możemy mieć również do czynienia  z chorobą autoimmunologiczną – Hashimoto oraz chorobą Gravesa-Basedowa.

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) jest chorobą spowodowaną niedoborem hormonów tarczycy. Istnieje kilka typów niedoczynności: subkliniczna, pierwotna, wtórna i trzeciorzędowa.

Objawy niedoczynności tarczycy:

• zmęczenie,
• spowolnienie,
• senność,
• depresja,
• niepokój,
• suchość skóry,
• wypadanie włosów i łamliwość paznokci,
• obrzęk powiek, dłoni i twarzy,
• wzrost masy ciała,
• zaparcia,
• upośledzona tolerancja zimna,
• wole

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy (hipertyreoza) to wydzielanie hormonów tarczycy T3 i T4 w większej ilości, niż potrzebuje organizm. Dochodzi do tego na skutek wzrostu ich produkcji w gruczole tarczowym, zaburzeń w metabolizmie, nieprawidłowej pracy receptorów wiążących te hormony, bądź też ich przedawkowania podczas kuracji. Nadczynność tarczycy występuje u około 2-3% populacji, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Wyróżnia się nadczynność: subkliniczną, pierwotną i wtórną.

Objawy nadczynności tarczycy:

• chudnięcie (nagła utrata masy ciała bez powodu),
• drżenie rąk,
• nadmierna ruchliwość i wzmożona pobudliwość,
• zwiększona potliwość,
• biegunki,
• bezsenność,
• kołatanie serca,
• uczucie gorąca,
• lekkie zaczerwienieni twarzy i szyi,
• wytrzeszcz oczu
• powiększenie tarczycy-wole

Co sprzyja chorobom tarczycy?

Choroby tarczycy mogą być wywołane różnymi czynnikami. Mogą występować wraz z innymi schorzeniami, być spowodowane nieodpowiednią dietą, trybem życia oraz wpływem środowiska na nasz organizm. Czynniki, które najczęściej powodują nieprawidłową pracę tarczycy to:

• stres,
• infekcje (zakażenia bakteryjne, grzybicze),
• dysbioza jelitowa (jeżeli mamy problemy z funkcjonowaniem jelit, odbija się to na hormonach tarczycy),
• toksyny,
• niedobory pokarmowe (do najczęstszych można zaliczyć: witaminę D, selen, cynk, jod, żelazo, magnez, kwasy omega-3 – wszystkie ona rzutują na pracę tarczycy),
• nieprawidłowa masa ciała

Czynniki wspomagające pracę tarczycy

Kluczem do prawidłowej produkcji hormonów tarczycy jest dieta. Powinna być normokaloryczna, czyli dostarczać dokładnie tylu kalorii, ilu potrzebujemy. Należy przy tym zwrócić uwagę na rozkład makroskładników w diecie (białko, tłuszcze, węglowodany), gdyż każdy ma tutaj ogromne znaczenie. Na szczególną uwagę zasługują kwasy omega-3, które działają przeciwzapalnie. Warto wzbogacić swoją dietę w olej lniany, olej z wiesiołka, czarnuszki, awokado, dobrej jakości oliwę z oliwek. Nie należy zapominać o odpowiedniej ilości warzyw w diecie, zaleca się 4-6 porcji w ciągu dnia oraz 1-2 porcję owoców.

Do produkcji hormonów tarczycy potrzebne są także witaminy i składniki mineralne, m.in.: wyżej wspomniane żelazo, witamina D3, cynk, miedź oraz selen.

Zaleca się ograniczyć w diecie: produkty wysokoprzetworzone, alkohol, żywność z barwnikami, substancjami smakowymi, konserwantami, słodycze, tłuszcze trans, syrop glukozowo-fruktozowy, mięso w puszkach, kostki rosołowe z glutaminianem sodu.

Zioła na tarczycę – które z nich warto znać?

Do ziół wspierających pracę tarczycy należą między innymi:

• melisa lekarska liść (Melissa officinalis Folium) – liście melisy od lat wykorzystywane są w leczeniu nadczynności tarczycy. Ekstrakty z melisy wykazują działanie uspokajające i stosowane są w stanach niepokoju i napięcia, spowodowanych różnymi czynnikami.
• serdecznik pospolity ziele (Leonurus cardiaca Herba) – wykazuje działanie uspokajające, przeciwskurczowe, obniżające ciśnienie krwi. Może być stosowane pomocniczo w nerwicach serca, oraz przy nadczynności tarczycy.
• lawenda wąskolistna kwiat (Lavandula angustifolia mill. Flos) – wykazuje wielokierunkowe działanie. Jest wykorzystywana jako środek rozkurczający mięśnie gładkie górnych dróg oddechowych, jelit i dróg żółciowych. Tradycyjnie stosowana jest w stanach napięcia nerwowego, niepokoju i bezsenności, co zostało potwierdzone licznymi badaniami.
• szałwia lekarska ziele (Salvia officinalis Herba) – jest jedną z ważniejszych roślin olejkowych o właściwościach leczniczych. Jej liście wykorzystywane są jako środek przeciwzapalny, przeciwbakteryjny i ściągający.
• rozmaryn lekarski ziele (Rosmarinus officinalis Herba) – to roślina należąca do rodziny jasnotowatych, od dawna stosowana w kosmetyce i lecznictwie oraz jako przyprawa kuchenna. Wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe, konserwujące, antyoksydacyjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Napar z suszonych liści rozmarynu poprawia trawienie oraz działa hepatoochronnie, przeciwwrzodowo, moczopędnie i najprawdopodobniej sedatywnie na ośrodkowy układ nerwowy.
• karbieniec pospolity ziele (Lycopus europaeus Herba) – to tradycyjny lek ziołowy stosowany od wielu lat w leczeniu nadczynności tarczycy. Zalecany jest szczególnie kobietom z zaburzeniami hormonalnymi związanymi z nadczynnością tarczycy. Karbieniec hamuje wytwarzanie hormonu tyreotropowego, który stymuluje wydzielanie hormonów tarczycy. Zmniejsza podniecenie nerwowe i palpitacje serca pochodzenia tarczycowego.

Bibliografia:

1. Kawicka A.,  Regulska-Ilow B. Metabolic disorders and nutritional status in autoimmune thyroid diseases. Postepy Hig Med Dosw. 2015, tom 69, 80-90.
2. SPECJALIZACJI, KIEROWNIK, and DR NAUK FARM TOMASZ ZAWISZA. „LECZENIE CHORÓB TARCZYCY.”
3. Budlewski, Tadeusz, and Edward Franek. „Diagnostyka obrazowa chorób tarczycy.” Choroby Serca i Naczyń 6.1 (2009): 37-41.
4. Budlewski, Tadeusz, and Edward Franek. „Diagnostyka obrazowa chorób tarczycy.” Choroby Serca i Naczyń 6.1 (2009): 37-41.
5. Lewkowicz-Mosiej, Teresa. Egzotyczne rośliny lecznicze. Wydawnictwo M, 2013.
6. Zawiślak, Grażyna. „Ocena plonowania szałwii lekarskiej (Salvia officinalis L.) w drugim roku uprawy.” Acta Scientarum Polonorum, Hortorum Cultus 2.2 (2003): 85-90.
7. https://instytutdietetyki.pl/sklep/lessons/sesja-3-anatomia-i-fizjologia-tarczycy-z-naciskiem-na-gospodarke-hormonalna-tarczycy/ziola-wspomagajace-leczenie-tarczycy/
8. Kowalska, K. „Olejnik A.” Rozmaryn–roślina zielarska o potencjale terapeutycznym. Postępy Fitoterapii 2 (2010): 114-122.
9. Ihnatowicz P., Ptak E. ‘’Masz to we krwi. Morfologia, Hashimoto, cholesterol. Wyniki, diety, wskazówki.