Co na wzdęcia? Skorzystaj z naszych podpowiedzi!

Wzdęcie (bębnica) to objaw związany z obecnością nadmiernej ilości gazów w jelitach. W jelitach zdrowego człowieka objętość gazów jelitowych wynosi około 200 ml, a średnia ilość powietrza wydalanego z przewodu pokarmowego w ciągu doby wynosi ok. 600 ml. Powietrze dostaje się do przewodu pokarmowego wskutek połykania go podczas jedzenia lub picia. Część wydostaje się z powrotem w wyniku odbijania, część natomiast przechodzi do dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Głównym gazem znajdującym się w przewodzie pokarmowym człowieka jest azot (90%) pochodzący głównie z powietrza wprowadzanego do przewodu pokarmowego wskutek połykania, pozostałe gazy to: tlen, dwutlenek węgla, wodór i metan.

Czym są wzdęcia?

Wzdęcie może być objawem czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego – jest to tzw. wzdęcie czynnościowe. Może również towarzyszyć innym czynnościowym zaburzeniom gastroenterologicznym, a także wielu chorobom organicznym.

Zgodnie z Kryteriami Rzymskimi III czynnościowe wzdęcie brzucha definiowane jest jako nawracające uczucie wzdęcia lub widoczne powiększenie obwodu brzucha co najmniej przez 3 dni w miesiącu przez 3 miesiące.

U osób skarżących się na nadmiar gazów często występują także inne dolegliwości, takie jak bóle brzucha, przykry zapach z ust, jadłowstręt, wczesne uczucie sytości po posiłku, nudności, kurcze jelit, zaparcia i częste oddawanie gazów, wskazujące na czynnościową chorobę jelit. Ustąpienie dolegliwości po defekacji, oddaniu gazów przemawia za zaburzeniem czynnościowym.

Przyczyny wzdęcia

Jako przyczyny powodujące wzdęcia brzucha wymienia się:

• Zaburzenia czynnościowe jelit

– zespół jelita drażliwego

– zaparcia

– biegunka

• Przerost flory bakteryjnej

– niedrożność jelita cienkiego lub grubego

– uchyłki jelita cienkiego

• Zaburzenia upośledzonego wchłaniania

– niedobór laktazy (nietolerancja laktozy)

– nietolerancja fruktozy, sorbitolu i skrobi

– spożywanie fasoli i innych warzyw strączkowych

– celiakia (dotyczy 1% populacji, najczęściej dzieci, wzdęcia wynikają z nieprawidłowej reakcji na gluten)

• Inne przyczyny

– niedoczynność tarczycy

– przyjmowanie leków (antycholinergicznych, opiatów, antagonistów kanałów wapniowych, leków antydepresyjnych). Prowadzą one do wzmożonej produkcji gazów wskutek opóźnienia pasażu jelitowego.

Co na wzdęcia?

Dieta

• Odpowiednia dieta może pomóc zredukować objawy wzdęcia oraz nadmiernego oddawania gazów. Zaleca się ograniczenie produktów gazotwórczych, takich jak: ciemne pieczywo, otręby, warzywa kapustne, cebula, rośliny strączkowe i niektóre owoce.
• Osoby chorujące na IBS (zespół jelita nadwrażliwego) lub nietolerancję fruktozy odczuwają złagodzenie objawów, stosując dietę z małą zawartością FODMAP.

*dieta Low FODMAP – jest na obecną chwilę jedyną udokumentowaną w badaniach dietą przynoszącą korzyści w zaburzeniach pracy jelit, przede wszystkim w zespole jelita nadwrażliwego. Wskazana jest w zaburzeniach pracy jelit, zaburzeń mikroflory jelitowej, wzdęciach, zaparciach, biegunkach oraz alergiach i nadwrażliwościach pokarmowych. FODMAP jest skrótem pierwszych liter opisujących krótkołańcuchowe węglowodany (cukry) słabo trawione, podlegające fermentacji przez bakterie jelitowe (Fermentacja – Oligosacharydy – Disacharydy – Monosacharydy. Nazwa Low FODMAP oznacza mniejszą ilość FODMAP. Oligosacharydy (produkty takie jak: pszenica, żyto, cebula, czosnek, rośliny strączkowe), Disacharydy (dwucukry, np. laktoza) Monosacharydy (cukry proste, takie jak glukoza oraz fruktoza, syropy glukozowo-fruktozowe)

 Dieta na wzdęcia

• Posiłki powinny być małe o regularnie stałych godzinach, spożywane bez pośpiechu, przy stole.
• Należy bardzo dokładnie i powoli przeżuwać pokarm oraz unikać rozmów podczas jedzenia.
• Należ unikać napojów gazowanych.
• Należy unikać potraw ciężkostrawnych – stosowanie pieczenia oraz gotowania zamiast smażenia.
• Osobom nietolerującym laktozę zaleca się spożywanie jogurtów i  innych produktów mlecznych bogatych w bakterie wytwarzające laktazę, takich jak np. Bifidobacterium, które zmniejszają nasilenia wzdęć.
• U osób chorujących na celiakię konieczna jest eliminacja glutenu.
• Pomocne jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego i na jego podstawie obserwacja i stopniowa eliminacja produktów, które wywołują u nas wzdęcia.

Probiotyki

• Probiotyki przyczyniają się do zasiedlenia jelita przez „dobre bakterie”, które nie produkują gazów.

Olejek miętowy

• Środek naturalny, pochodzenia roślinnego. Wykazuje działanie relaksacyjne na mięśnie przewodu pokarmowego oraz modulujące czucie trzewne, co ma swoje odzwierciedlenie w łagodzeniu bólów brzucha i wzdęć. Ponadto działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.

Leki

Na rynku dostępnych jest wiele grup leków stosowanych w leczeniu osób cierpiących na wzdęcia brzucha.

• W przypadku osób, u których potwierdzono nietolerancję laktozy zarejestrowane są preparaty α-galaktozydazy. Suplementacja tymi preparatami redukuje ilość odprowadzanych gazów oraz zmniejsza wzdęcie brzucha po spożyciu nabiału.
• Węgiel aktywowany – obniża stężenie wodoru powstającego wskutek fermentacji węglowodanów w jelitach i prowadzi do ustąpienia objawów.
• Leki przeciwdrobnoustrojowe – w celu zmiany mikroflory jelitowej.
• Rifaksymina – w randomizowanym badaniu klinicznym wykazano łagodzenie objawów wzdęć również u chorych na IBS (zespół jelita nadwrażliwego).
• W leczeniu wzdęć zalecany jest symetykon, a także dimetykon .

Preparaty ziołowe

Preparaty ziołowe oraz liczne herbaty ziołowe są łagodniejszą alternatywą niż leki i niekiedy warto najpierw sięgnąć po naturalne metody radzenia sobie z wszelkimi dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Co na wzdęcia wybrać? Godnymi polecenia preparatami/ herbatkami ziołowymi są te, które zawierają w swoim składzie m.in.:

• liść mięty – działa rozkurczowo i przeciwzapalnie w obrębie przewodu pokarmowego, stymuluje wydzielanie enzymów trawiennych i żółci, zmniejsza odruch wymiotny. Wykazuje również właściwości przeciwbakteryjne. Ma zastosowanie w przypadku niestrawności, stanów zapalnych i skurczowych przewodu pokarmowego oraz przy wzdęciach.
• korzeń mniszka lekarskiego – stosowany powszechnie w zaburzeniach trawienia. Działa żółciopędnie, żółciotwórczo, oraz rozkurcza mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Jest typowym środkiem poprawiającym trawienie.
• krwawnik pospolity – ziele krwawnika jest surowcem o działaniu wielokierunkowym. Działa przeciwskurczowo, co ma szczególne znaczenie w chorobach układu pokarmowego.
• Szyszki chmielu – kwasy goryczowe obecne w surowcu zwiększają wydzielanie soków trawiennych. Działają również przeciwbakteryjnie. Szyszki chmielu zmniejszają także napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego.
• anyż – zmniejsza uczucie sytości
• drapacz – ziele drapacza swoiste właściwości surowca wynikają z obecności knicyny, która działa przeciwbakteryjnie, wpływa na poprawę czynności trawiennych i wydzielniczych przewodu pokarmowego.
• czarny bez – uśmierza ból, zmniejsza gorączkę oraz działa oczyszczająco. Kwiaty czarnego bzu bogate są w olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki. Są również źródłem witamin i składników mineralnych. Czarny bez może być łączony z ziołami posiadającymi właściwości poprawiające trawienie i kojące nerwy.
• rumianek, koper – likwidują wzdęcia.

Leczenie wzdęć powinniśmy zacząć przede wszystkim od zmiany stylu odżywiania się, prowadzenia dzienniczka żywieniowego, by na jego podstawie wyeliminować produkty, które wywołują nieprzyjemne dolegliwości. W przypadku wzdęć dobrze sprawdzają się również zioła poprawiające proces trawienia wspomniane powyżej. W sytuacji braku poprawy należy zastosować odpowiednio dobrane leki.

Bibliografia:

1. NAJDA, Agnieszka. “Roślinne substancje lotne–olejki eteryczne.” Episteme2 (2015): 65-77.
2. Kiewlicz, Karolina. “Rośliny zielarskie.”
3. Słomka, Marta, and Ewa Małecka-Panas. “Wzdęcia i odbijania.” Pediatria i Medycyna Rodzinna1 (2011): 30-34.
4. GulbickaD, Paulina, and Marian GrzymisławskiE. “Wzdęcia brzucha–najczęstsze przyczyny i postępowanie.”
5. Eder, Piotr, et al. “Wzdęcie–ważny i powszechny problem kliniczny w codziennej praktyce lekarskiej.”
6. Kołodziej, Grażyna, et al. “Rola składników aktywnych zawartych w suplementach diety i probiotyków stosowanych w przebiegu zespołu jelita drażliwego.” Farm Pol11 (2020): 611-618.
7. Błecha, Krzysztof. “Phytotherapy and supplementation of diet in upper section of gastrointestinal tract diseases.” Postępy Fitoterapii(2019).
8. Piskuła, Paulina, and Aleksander Astel. “Rola suplementacji w zbilansowanym żywieniu człowieka. Cz. 2, Charakterystyka oraz skład jonowy ekstraktów z herbat.” LAB Laboratoria, Aparatura, Badania22 (2017).