Dieta ketogeniczna — co to jest, czy warto ją stosować, wady i zalety
W ostatnim czasie tzw. dieta „keto” cieszy się dużym zainteresowaniem nie tylko w środowisku naukowym, ale również wśród społeczeństwa. Nieustanna dyskusja na temat plusów i minusów stosowania diety ketogenicznej może wzbudzać mieszane uczucia. W tym artykule rozprawiamy się z najczęściej zadawanymi pytaniami oraz przedstawiamy plusy i minusy stosowania diety ketogenicznej. Zapraszamy do lektury!
Dieta ketogeniczna — co to jest
Dieta ketogeniczna jest dietą wysokotłuszczową, z niskim spożyciem węglowodanów i odpowiednim spożyciem białka. Stosowana jest w leczeniu padaczki lekoopornej u dzieci, a w ostatnim czasie, bez wyraźnych wskazań naukowych – w celu redukcji masy ciała.
Dieta ketogeniczna — zasady
Dieta ketogeniczna (KD) zakłada redukcję węglowodanów, tak by stanowiły nie więcej niż 10% całkowitej wartości energetycznej przyjmowanego pożywienia. Wysoka jest natomiast podaż tłuszczu (zapewniającego 50–90% dobowego zapotrzebowania energetycznego) oraz zróżnicowana ilość białka (1,3–2,5 g/kg mc/dobę). Z tego względu można ją scharakteryzować jako dietę bogatotłuszczową i niskowęglowodanową. Przykładowo, w diecie 2000 kcal dziennie, węglowodany stanowią zaledwie od 20 do 50 g dziennie.
Ketoza — co to jest?
Taki sposób odżywiania, jakim jest dieta ketogeniczna prowadzi do zmiany stanu metabolicznego w organizmie w sposób podobny do działania głodówki. Zarówno podczas diety ketogenicznej jak i głodówki dochodzi do wzmożonej produkcji ciał ketonowych tj. β-hydroksymaślanu, acetooctanu i acetonu, których głównym źródłem są komórki wątroby.
Zwiększenie syntezy ciał ketonowych w wyniku stosowania diety ketogenicznej zwane jest ketozą żywieniową. W wielu stanach fizjologicznych, włączając w to post, głodówkę, długotrwały wysiłek fizyczny oraz okres noworodkowy, dochodzi do wzmożonej produkcji ciał ketonowych. Są one wykorzystywane jako, dodatkowe, obok glukozy, źródło energii dla komórek.
W normalnych warunkach poziom ciał ketonowych jest niski i nie przekracza 0,1 mmol/l krwi. Zazwyczaj na czczo jest wyższy i wynosi do 0,3 mmol/l. Natomiast celem diety ketogennej jest osiągniecie poziomu 0,5 – 3,0 mmol/l. Wyższy zakres jest zarezerwowany przede wszystkim dla diet ketogennych o charakterze leczniczym.
Upraszczając — wątroba zamienia tłuszcz na małe cząsteczki zwane ketonami lub ciałami ketonowymi, które mogą alternatywnie służyć Twojemu mózgowi oraz innym narządom jako źródło energii.
Dieta ketogeniczna a cholesterol
Dieta „keto” wpływa również na gospodarkę tłuszczową w organizmie. Nie ma pełnej zgodności, co do jej
oddziaływania na poziom cholesterolu całkowitego, w piśmiennictwie pojawiają się sprzeczne doniesienia. Może to być spowodowane między innymi różnym stanem zdrowia i towarzyszących schorzeń osób na diecie „keto”, które były poddawane badaniom.
Często obserwowanym zjawiskiem jest obniżenie poziomu triglicerydów, co można tłumaczyć ich intensywniejszym zagospodarowaniem w gospodarce energetycznej. Spadek poziomu cholesterolu wykazany w badaniach może być tłumaczony ograniczoną syntezą własną cholesterolu poprzez wysoką podaż tego składnika z pokarmem.
Dieta ketogeniczna a insulinooporność
Dieta ketogeniczna ma zauważalny wpływ na osoby z cukrzycą, w szczególności wykazując spadek masy ciała oraz poprawę poziomu glukozy i insuliny na czczo. Przypuszcza się, że jest to spowodowane zmniejszeniem spożycia węglowodanów, co prowadzi do obniżenia poziomu glukozy we krwi i przesunięcia podstawowego metabolizmu energii z glukozy na ciała ketonowe. Ten spadek poziomu glukozy we krwi prowadzi również do poprawy insulinooporności.
Można zatem podsumować, że dieta ketogeniczna jest skuteczną terapią dietetyczną. Istnieje jednak potrzeba zrównoważenia korzyści z utraty masy ciała i kontroli glikemii uzyskanych dzięki diecie „keto” ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym u pacjentów z cukrzycą typu 2 i insulinoopornością.
Dieta ketogeniczna a odchudzanie
Mechanizm odpowiedzialny za zmniejszenie masy ciała podczas stosowania diety keto nie został całkowicie wyjaśniony. Prawdopodobnie zależny jest on od współdziałania kilku procesów, spośród których istotne znaczenie wydaje się mieć supresja apetytu i zmniejszona podaż kalorii.
Chociaż w krótkim okresie dieta ketogeniczna może pomóc schudnąć, nie jest to trwałe na dłuższą metę. Ponadto niezliczone badania pokazują, że dieta wiąże się z wieloma powikłaniami, które często prowadzą do wizyt na izbach przyjęć z powodu odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych i hipoglikemii.
W kontrolowanych badaniach diety niskowęglowodanowe nie wydają się bardziej skuteczne w redukcji masy ciała niż inne diety, które podobnie ograniczają podaż kilokalorii.
Dieta ketogeniczna — wady i zalety
| WADY | ZALETY |
| Ekstremalne ograniczenie węglowodanów może głęboko wpłynąć na jakość diety. Ograniczenie w diecie owoców, warzyw, produktów pełnoziarnistych, które są źródłem witamin, składników mineralnych i błonnika pokarmowego. Zwiększenie spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego, które są źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych. Nasycone kwasy tłuszczowe powinny być w diecie ograniczone, ponieważ wpływają niekorzystnie na układ sercowo-naczyniowy. Najbardziej restrykcyjne diety ketogeniczne mogą powodować zmęczenie, bóle głowy, nudności, zaparcia, hipoglikemię i kwasicę, zwłaszcza w ciągu pierwszych kilku dni lub tygodni. Może również wystąpić odwodnienie, zapalenie wątroby, zapalenie trzustki, hipertriglicerydemia, hiperurykemia, hipercholesterolemia, hipomagnezemia i hiponatremia. Dieta keto jest trudna do utrzymania w dłużej perspektywie czasowej. Nie znamy jej długoterminowego wpływu na zdrowie (np. w perspektywie 20 lat). | Pomocna w leczeniu padaczki lekoopornej u dzieci. Proste założenia (ograniczenie podaży węglowodanów, bez konieczności liczenia kilokalorii). Pomocna w leczeniu cukrzycy typu 2 i insulinooporności. Pomocna w zrzuceniu zbędnych kilogramów (ale nie jest lepsza od pozostałych diet z deficytem energetycznym). Pomocna w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych. Pomaga ograniczać apetyt. |
Dieta ketogeniczna — przeciwwskazania
Dieta „keto” jest przeciwwskazana u osób z zapaleniem trzustki, niewydolnością wątroby, zaburzeniami metabolizmu tłuszczów, pierwotnym niedoborem karnityny, niedoborem palmitoilotransferazy karnitynowej, niedoborem translokacji karnitynowej, porfirią lub niedoborem kinazy pirogronianowej.
Diety ketogenicznej nie należy rekomendować osobom starszym ze względu na mnogość skutków ubocznych i mniejsze możliwości kompensacji zmian wywołanych wprowadzeniem diety.
Dieta ta powinna być stosowana tylko w uzasadnionych przypadkach oraz przy braku przeciwskazań medycznych. Jedynie rygorystyczne przestrzeganie diety zapewnia jej skuteczność leczniczą.
Czy wiesz, że?
U osób na diecie „keto” rzadko może wystąpić fałszywie dodatni wynik testu alkomatowego. Ze względu na ketonemię, aceton w organizmie może być czasami redukowany do izopropanolu przez wątrobową dehydrogenazę alkoholową, co może dawać fałszywie dodatni wynik testu alkomatowego.
Dieta ketogeniczna — co jeść
Dieta „keto” najczęściej kojarzy się z jajecznicą na boczku, smalcem, golonką i tłustymi rodzajami mięsa. Produkty te należy ograniczać ze względu na dużą zawartość niekorzystnych w nadmiarze nasyconych kwasów tłuszczowych. W diecie ketogenicznej większość kilokalorii pochodzi z tłuszczów, dlatego warto zadbać, by były to tłuszcze jak najlepszej jakości. Warto bazować na produktach, takich jak:
- oliwa z oliwek
- inne oleje roślinne (olej rzepakowy, olej z awokado, olej lniany)
- oliwki
- orzechy
- pestki i nasiona
- awokado
Drugim, ważnym składnikiem diety ketogenicznej jest białko. Warto zadbać, by w diecie „keto” znalazły się takie produkty jak:
- jaja
- chude mięso (kurczak, indyk)
- ryby (łosoś, makrela, pstrąg, sardynki, śledzie)
Będąc na diecie „keto” węglowodany ograniczamy do minimum, jednak całkowite ich wyeliminowanie kolidowałoby z pozostałymi założeniami zdrowej diety. Węglowodanów może być w diecie keto około 20-50 g dziennie. Źródłem węglowodanów w tradycyjnej diecie ketogenicznej powinny być przede wszystkim warzywa i (w o wiele mniejszym zakresie) owoce. Warto sięgać po:
- zielone warzywa (brokuły, szpinak, sałata, kapusta, cukinia, ogórki)
- kalafior
- bakłażan
- cebula
- papryka
- borówki
- jeżyny
- maliny
- truskawki
Bibliografia:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8322232/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7641470/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7705738/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8153354/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9167021/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8761750/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9408028/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499830/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9312449/
- Waśka, Grażyna, et al. „ZASTOSOWANIE DIETY KETOGENNEJ W MEDYCYNIE.” Nowoczesne techniki w diagnostyce i leczeniu chorób wewnętrznych: 91.
- Pondel, Natalia, Daniela Liśkiewicz, and Arkadiusz Liśkiewicz. „Dieta ketogeniczna-mechanizm działania i perspektywy zastosowania w terapii: dane z badań klinicznych.” Postępy Biochemii 66.3 (2020): 270â-286.
- Miętkiewska, Maja, and Paweł Bogdański. „Zagrożenia wynikające ze stosowania diety ketogenicznej u osób starszych.” Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 28.1 (2022): 15-19.
- Nazarewicz, Rafał. „Konsekwencje stosowania wysokotłuszczowych diet ketogenicznych.” Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 40.4 (2007): 371-374.
- Gładysz, Dagmara, Joanna Barwacz, and Kolegium Nauk Medycznych. „Wpływ diety ketogenicznej na pacjentów chorych na cukrzycę.”
- ROLA DIETY W LECZENIU CHORÓB NEURODEGENERACYJNYCH
- Błądek, Monika, Gabriela Barszcz, and Julia Trojniak. „Wpływ diety ketogenicznej na rozwój i progresję nowotworów.”
