Okiem dietetyka: suplementy dla dzieci

Suplementacja jest obecnie jedną z trzech głównych, obok zmiany sposobu żywienia i wzbogacania żywności, strategią racjonalizacji żywienia wykorzystywaną do zwalczania niedoborów witamin i składników mineralnych, zarówno wśród osób dorosłych, jak i dzieci. Dowiedz się, jakie suplementy diety można stosować u dzieci oraz kiedy zachodzi potrzeba ich suplementacji.

Suplementacja diety dziecka jako uzupełnienie normalnej diety

Podczas ciąży i w okresie pierwszych 1000 dni życia dziecka żywienie jest niezbędne dla rozwoju dziecka
i późniejszego zdrowia w dorosłym życiu. Nadmiar lub brak składników odżywczych może trwale zaprogramować metabolizm i zwiększyć ryzyko wystąpienia schorzeń, np. nadwagi, cukrzycy typu 2 lub nadciśnienia tętniczego.

W wieku poniemowlęcym zapotrzebowanie dzieci na witaminy i składniki mineralne wzrasta. W okresie wczesnego dzieciństwa rozwijają się narządy i układy, następuje intensywny rozwój funkcji psychicznych i ruchowych. Odpowiednio zbilansowana dieta małego dziecka powinna w pełni pokrywać jego zapotrzebowanie. Produkty należące do kategorii „suplement diety” stanowią uzupełnienie normalnej diety, są one dla niemowląt i małych dzieci skoncentrowanym źródłem witamin oraz składników mineralnych.

Kiedy stosować suplementy diety u dzieci?

Suplementy diety w żywieniu niemowląt i małych dzieci powinny być stosowane zapobiegawczo i leczniczo w okresach wzmożonego zapotrzebowania na witaminy i składniki mineralne. Suplementacja diety dziecka znajduje swoje zastosowanie w:

– niedoborach pokarmowych,

– objawach niedożywienia,

– braku łaknienia,

– okresie zimowo-wiosennym,

– rekonwalescencji po przebytych chorobach,

– po zabiegach chirurgicznych oraz antybiotykoterapii,

– pomocniczo w leczeniu chorób zakaźnych,

– przewlekłych infekcjach.

Najważniejsze suplementy diety dla dzieci

• kwasy tłuszczowe omega-3 – mają kluczowe znaczenie dla rozwoju dzieci, zwłaszcza w zakresie odporności i rozwoju mózgu. Według badań uzupełnienie diety niemowlęcia w kwasy tłuszczowe omega-3 skutkuje lepszym rozwojem poznawczym i wzrokowym niemowlęcia. Jeżeli dieta dziecka zawiera dwie lub więcej porcji ryby tygodniowo to suplementowanie diety nie jest potrzebne. W przypadku niższego spożycia ryb oraz równoczesnego niedoboru kwasu α-linolenowego okresowa suplementacja na wniosek pediatry może być rozważana. Według zaleceń WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) niemowlęta do końca 6. miesiąca życia powinny być karmione wyłącznie piersią, a pobranie kwasów n-3 i n-6 powinno pochodzić wyłącznie z mleka matki.

• witamina C – w dużym stężeniu występuje w leukocytach, gdzie jest szybko zużywana w czasie infekcji. W związku z tym, że podczas infekcji witamina C zgromadzona w leukocytach jest szybko zużywana, zaleca się aby w okresie jesienno-zimowym zwiększyć jej podaż, zwiększając spożycie warzyw i owoców. Duże ilości tej witaminy znajdują się w natce pietruszki, czarnych porzeczkach, owocach kiwi, czerwonej papryce, warzywach kapustnych, truskawkach, owocach cytrusowych. Jeżeli dziecko jest niejadkiem i nie spożywa warzyw i owoców zasadne jest rozważenie suplementacji diety witaminą C.

• colostrum (laktoferyna) – najmłodsze dzieci wspomaga laktoferyna przyjmowana z mlekiem matki. W  późniejszym wieku możemy liczyć na własne, endogenne białko wydzielane przez błony śluzowe i neutrofile albo możemy je przyjąć z nabiałem (niepoddanym agresywnej obróbce termicznej) lub suplementami diety. Laktoferyna bydlęca znajduje szerokie zastosowanie jako dodatek do przetworów mlecznych, składnik środków spożywczych specjalnego przeznaczenia medycznego (dla niemowląt i dzieci) oraz suplementów diety dostępnych w Polsce. U dzieci z biegunką wykazano skuteczność tej glikoproteiny, polegającą zarówno na zmniejszeniu częstości występowania biegunki, jak i łagodzeniu jej przebiegu. W przeprowadzonej metaanalizie wyników badań klinicznych z zastosowaniem laktoferyny u dzieci wykazano jej korzystne działanie protekcyjne w zakażeniach przewodu pokarmowego oraz w sepsie u noworodków. Ponadto, działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo, przeciwzapalnie.

• probiotyki – prawidłowa mikroflora jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego dziecka. Jej jakość zależy od równowagi pomiędzy gatunkami bakterii. Na zaburzenie składu flory jelitowej szczególnie narażone są dzieci. Częste infekcje w okresie dzieciństwa, zmuszają do antybiotykoterapii, która powoduje wyjałowienie przewodu pokarmowego, dodatkowo osłabiając organizm dziecka, które staje się podatniejsze na kolejne infekcje. Stosowanie probiotyków umożliwia zasiedlenie jelita korzystną mikroflorą, wyrównując niedobory korzystnych bakterii.

• witamina D – niedobory witaminy D mogą przyczyniać się nie tylko do rozwoju krzywicy, osteomalacji i osteoporozy, ale także mogą zwiększać ryzyko rozwoju wielu innych chorób. Przy atopowym zapaleniu skóry często obserwowane jest niskie stężenie witaminy D, a suplementacja może potencjalnie zmniejszać objawy choroby. W przypadku astmy suplementacja również zmniejsza ilość ataków u chorych dzieci. Zgodnie z zaleceniami żywieniowymi dla dzieci w Polsce witaminę D (400 j.m./24 h) należy podawać wszystkim niemowlętom do 6. miesiąca życia oraz 600 j.m./24 h niemowlętom w wieku 6–12 miesięcy. W grupach ryzyka suplementacja witaminy D wskazana jest także u dzieci powyżej 1 roku życia. Poniżej zalecenia suplementacji witaminą D w populacji ogólnej.

ZALECENIA SUPLEMENTACJI WITAMINĄ D W POPULACJI OGÓLNEJ

NOWORODKI DONOSZONE I NIEMOWLĘTA

• 0-6 MIESIĘCY – 400 j.m. (10 µg) dziennie od pierwszych dni życia niezależnie od sposobu karmienia (karmienie piersią i/lub preparaty mleko zastępcze).
• 6-12 MIESIĘCY – 400–600 j.m. (10–15 µg) dziennie zależnie od dobowej ilości witaminy D przyjętej z pokarmem. górna dawka, czyli 600 j.m. (15 µg) dziennie dotyczy dzieci, które spożywają mało mleka modyfikowanego i kaszek zbożowych wzbogacanych w witaminę D oraz nie jedzą jeszcze wystarczającej ilości produktów z witaminą D (ryby, jaja).

DZIECI I MŁODZIEŻ

• 1-10 LAT – 600–1000 j.m (15–25 µg) dziennie w okresie jesienno-zimowym lub 600–1000 j.m (15–25 µg) dziennie przez cały rok (w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie), jeśli w miesiącach letnich dzieci nie przebywają na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10.00 do 15.00 lub przebywają na słońcu, ale stosują kremy z filtrem.
• 11-18 LAT – 800–2000 j.m. (20–50 µg) dziennie w okresie jesienno-zimowym lub 800–2000 j.m. (20–50 µg) dziennie przez cały rok (w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie), jeśli w miesiącach letnich młodzież nie przebywa na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10.00 do 15.00 lub przebywa na słońcu, ale stosuje kremy z filtrem.

Suplementy diety dla dzieci – bezpieczeństwo ich stosowania

Decyzja o suplementacji w przypadku dzieci powinna być skonsultowana z lekarzem pediatrą. Zanim dziecko zacznie przyjmować jakiekolwiek suplementy diety, należałoby wykonać szczegółowe badania morfologiczne, a ewentualny dobór suplementu diety skonsultować z lekarzem, który powinien przeprowadzić dokładny wywiad na temat zdrowia dziecka, przebytych chorób, sposobu odżywiania czy alergii. Rodzice powinni zdawać sobie sprawę, iż suplementacja nie zastąpi właściwego odżywiania.

Należy podkreślić, iż konieczna jest edukacja, zarówno dzieci w wieku szkolnym jak i ich rodziców na temat ryzyka niedoborów pewnych składników odżywczych, ale również możliwości przekroczenia zalecanych poziomów spożycia witamin i składników mineralnych, z powodu kumulacji składników odżywczych w organizmie pochodzących z różnych źródeł diety (żywności, produktów wzbogacanych oraz suplementów).

Bibliografia

Piekara, Agnieszka, et al. “Suplementy diety dla dzieci: skład, przeznaczenie i forma.” Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 461 (2016).

Kozyrska, Justyna, et al. “Charakterystyka stosowania suplementów i produktów wzbogaconych w witaminy i składniki mineralne u dzieci w wieku 7-12 lat.” Probl Hig Epidemiol 91.4 (2010): 549-555.

Kostecka, Małgorzata, and Joanna Kostecka. “Kontrowersje związane ze stosowaniem suplementów diety w grupie dzieci zdrowych.” Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 48.1 (2015): 59-67.

Lauterbach, Ryszard, et al. “Laktoferyna–glikoproteina o dużym potencjale terapeutycznym.” DEVELOPMENTAL (2016): 118.

Artym, Jolanta, and Michał Zimecki. “NA MIKROBIOTĘ PRZEWODU POKARMOWEGO.”

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9818416/

Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020.

Kościej, Anna, Urszula Skotnicka-Graca, and Iwona Ozga. “Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci.” Probl Hig Epidemiol 98.2 (2017): 110-117.

Rusińska, A., et al. “Zasady suplementacji i leczenia witaminą D–nowelizacja 2018 r.” Postępy neonatologii 24.1 (2018): 1-24.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8840722/