Niedobór żelaza powoduje wiele niekorzystnych skutków zdrowotnych w organizmie ludzkim. Jednym z nich jest rozwój niedokrwistości, czyli anemia. W krajach rozwijających się dotyczy od 30 do 70% ludności, w Europie – około 10% u kobiet i 4% mężczyzn. Zagrożenie anemią dotyczy każdej grupy wiekowej. W poniższym artykule wyjaśniamy co to jest anemia, jakie są jej, objawy, przyczyny oraz jak wygląda jej leczenie.
Co to jest anemia?
Gdy rezerwy żelaza są na wyczerpaniu, pojawia się niedokrwistość, czyli anemia (łac. anaemia),
zaburzenie, które charakteryzuje się obniżonym stężeniem hemoglobiny we krwi, co jest konsekwencją braku odpowiedniej ilości tego mikroelementu dla syntezy hemu w szpiku kostnym. Anemia to także zmniejszenie stężenia Ht (hematokrytu) i liczby erytrocytów we krwi poniżej wartości prawidłowych dla płci, wieku i stanu fizjologicznego (np. ciąża).
Zgodnie ze Światową Organizacją Zdrowia (World Health Organization – WHO) poziom hemoglobiny u mężczyzn poniżej 14g/dl, u kobiet < 12 g/dl, u kobiet ciężarnych < 11g/dl definiowany jest jako niedokrwistość, czyli anemia.
Anemia – objawy
Anemia w zależności od nasilenia może wywoływać różne objawy, m.in.:
- Złe samopoczucie
- Osłabienie
- Łatwe męczenie się
- Zaburzenia koncentracji
- Uczucie „braku powietrza” i zadyszki przy podejmowaniu aktywności fizycznej
- Suchość skóry
- Blada skóra
- Pieczenie i wygładzenie powierzchni języka
- Pęknięcia w kącikach ust
- Łamliwe włosy (cienkie, o rozdwojonych końcach, wypadające)
- Łamliwe paznokcie (blade, kruche, z podłużnymi rowkami)
- Wybiórczy apetyt (np. na kredę, krochmal)
Anemia – przyczyny
Głównymi grupami ryzyka występowania anemii na tle niedoboru żelaza są niemowlęta, dzieci, dorastająca młodzież oraz kobiety ciężarne i kobiety w okresie laktacji. Przyczynami anemii mogą być:
- Utrata krwi przy obfitych miesiączkach
- Krwawienia pomenopauzalne
- Krwawienia z przewodu pokarmowego (po stosowaniu leków, takich jak kwas acetylosalicylowy i niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy)
- Choroba wrzodowa żołądka i/ lub dwunastnicy
- Obecność pasożytów
- Utrata krwi przy zranieniu
- Nawracające krwotoki z nosa
- Rak jelita grubego lub żołądka
- Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo (np. ciąża i laktacja, wcześniaki, okres dojrzewania)
- Upośledzone wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego (np. celiakia, zakażenie Helicobacter pylori)
- Niedobór żelaza w diecie (dieta wegańska, wegetariańska).
Anemia – leczenie
W leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza stosujemy preparaty doustne i dożylne. Obecnie nie jest
zalecane stosowanie drogi domięśniowej terapii żelazem, z powodu przewlekłego bólu w miejscu podania, możliwości wystąpienia owrzodzenia i zapalenia żył. W doustnym uzupełnienie niedoborów żelaza wykorzystuje się różne sole żelaza (fumaran żelaza, siarczan żelaza, glukonian żelaza) oraz chelaty.
Drogą doustną podaje się zazwyczaj preparaty żelaza dwuwartościowego, ze względu na lepszą wchłanialność z przewodu pokarmowego niż żelaza trójwartościowego (–).
W celu poprawy biodostępności żelaza do jego preparatów dodawane są inne związki jak np. kwas askorbinowy czy kwas foliowy. Doustne suplementy stosuje się w dawce dobowej od 150 do 200 mg/d żelaza elementarnego. Przyjmowanie preparatów żelaza na czczo, 30-60 minut przed posiłkiem poprawia jego wchłanianie.
Anemia – jakie badania
W celu zdiagnozowania anemii warto wykonać:
- morfologię krwi obwodowej
- stężenie żelaza w surowicy
- stężenie ferrytyny w surowicy
- TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza)
- UIBC (utajona zdolność wiązania żelaza)
- wysycenie transferyny
Bibliografia:
- Ostrowska L, Orywal K, Stefańska E, „Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce”, wyd. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018.
- Lipiński, Paweł, et al. „Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie.” Kosmos 63.3 (2014): 373-379.
- Korzeniowska, Katarzyna, Irmina Wietlicka, and Anna Jabłecka. „Zaburzenia gospodarki żelaza Część 2. Niedobory żelaza Disorders of iron balance. Part 2. Iron deficiency.”
