O właściwościach oleju z czarnuszki pisaliśmy już wielokrotnie. Niepozorne ziarenka o intensywnym smaku kryją w sobie wiele właściwości prozdrowotnych. Dziś zajęliśmy się kwestią: czy olej z czarnuszki obniża cholesterol? Sprawdziła to dla nas dietetyk Ewa Gębka – odpowiedź poniżej!

Olej z czarnuszki – na co pomaga?

Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) była i nadal jest stosowana najczęściej jako przyprawa, w szczególności jako zamiennik pieprzu. Używano jej od wieków w krajach środkowego wschodu, w kuchni indyjskiej, egipskiej, jak również u Greków i Rzymian. Wykorzystywana jest już od ponad 2000 lat jako środek leczniczy.

Obecnie wielu naukowców bada jej właściwości prozdrowotne. Roślina ta wykazuje między innymi działanie:

• przeciwbólowe,
• przeciwzapalne,
• przeciwgorączkowe,
• przeciwbakteryjne,
• przeciwwirusowe,
• przeciwgrzybiczne,
• przeciwpasożytnicze,
• przeciwalergiczne,
• przeciwnowotworowe,
• przeciwcukrzycowe,
• antyoksydacyjne,
• hipotensyjne,
• immunomodulujące,
• moczopędne,
• żółciopędne,
• przeciwwrzodowe,
• hepatoprotekcyjne,
• neuroochronne,
• nefroprotekcyjne,
• ochronne na układ oddechowy,
• spazmolityczne (rozkurczowe),
• regulujące w zaburzeniach cyklu miesięcznego i pobudzającę laktację.

Wykorzystuje się również jej właściwości we wspomaganiu leczenia chorób autoimmunologicznych, w tym w reumatyzmie. Wyniki badań wykazują korzystny wpływ stosowania czarnuszki we wspomaganiu terapii osób z uogólnionym stanem zapalnym, jak również z hiperurykemią.

Olej z czarnuszki – jakie ma witaminy?

Nasiona Nigella sativa są źródłem wielu substancji biologicznie czynnych. Bogate są w alkaloidy diterpenowe i alkaloidy indazolowe. Ponadto, w składzie występują steroidy (m.in. stigmasterol, fitosterol) i flawonoidy (glikozydy kemferolu, kwercetyny).

Wspomnieć należy również o saponozydach triterpenowych (melantyna, hederakozyd C), kwasach tłuszczowych (m.in. linolowy, oleinowy, palmitynowy) oraz olejku eterycznym, w skład którego wchodzą nigellon oraz tymochinon.

Olejek eteryczny występuje w ilościach 0,4-2,5%. Ponadto, nasiona czarnuszki są bogate w witaminy i sole mineralne (witamina E, wapń, cynk, miedź, potas, żelazo). Oleje z czarnuszki odznaczają się dużą ilością kwasu linolenowego, arachidonowego oraz eikozadienowego.

Czytaj też: Jak podawać olej z czarnuszki?

Z czym nie łączyć oleju z czarnuszki?

Generalnie, nie ma naukowych dowodów na to, aby nie  łączyć oleju z czarnuszki z innymi substancjami. Należy mieć jednak na uwadze, iż olej z czarnuszki może być pomocny w walce z nadciśnieniem i powodować zmniejszenie ciśnienia krwi, dlatego też należy uważać z przyjmowaniem go równocześnie z lekami na nadciśnienie. 

Taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku cukrzyków i przyjmowanych przez nich leków. Olej z nasion czarnuszki w przeprowadzonych badaniach wykazał potencjał jako środek przeciwcukrzycowy i może odgrywać wspierającą rolę w zwiększaniu wrażliwości na insulinę (zmniejszaniu insulinooporności) zarówno w badaniach na zwierzętach, jak i na ludziach.

W trwającym 3 miesiące badaniu klinicznym z udziałem 94 pacjentów z cukrzycą, u grupy otrzymującej olej z nasion czarnuszki zauważono obniżenie poziomu cukru we krwi, zarówno na czczo, jak i po posiłku.

Sprawdź: Olej z czarnuszki – właściwości i zastosowanie

Olej z czarnuszki na cholesterol – z czym łączyć?

• W skład oleju z czarnuszki w największym stopniu wchodzą niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega-6 przy czym stosunek kwasów omega-6 do omega-3 w diecie powinien wynosić ok. 5:1. Zarówno kwasy tłuszczowe n-6 jak i n-3 są bardzo istotne w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu oraz utrzymywaniu prawidłowego poziomu cholesterolu. Dlatego też, olej z czarnuszki warto łączyć z produktami bogatymi w kwasy omega-3, np. olejem lnianym, rzepakowym, z awokado, z lnianki, oraz innymi produktami spożywczymi bogatymi w kwasy omega-3.

• Jako źródło tłuszczu, olej z czarnuszki będzie doskonałym nośnikiem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E i K, dlatego warto spożywać go w towarzystwie omawianych witamin.

• Olej z czarnuszki dodaje charakteru łagodnym daniom, można łączyć go z gotowanym jajkiem, pomidorem czy też twarogiem. 

• Olej z czarnuszki można dodawać do sałatek, surówek, kasz, ziemniaków.

Czy olej z czarnuszki obniża cholesterol? 

Wiele badań donosi, że czarnuszka znacząco wpływa na profil lipidowy, zmniejszając poziom cholesterolu LDL (złego cholesterolu) i triglicerydów w surowicy zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Można wskazać kilka  mechanizmów wyjaśniających hipolipidemiczny efekt czarnuszki, w tym:

• Zwiększenie metabolizmu cholesterolu dzięki obecności wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Czarnuszka jest bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, głównie kwasu linolowego (50-60%), kwasu oleinowego (20%), kwasu eikosadienowego (3%) i kwasu dihomolinolenowego (10%), które obniżają poziom cholesterolu.

• Hamowanie peroksydacji lipidów i zmniejszenie syntezy cholesterolu w wątrobie przez czynniki antyoksydacyjne, takie jak fitosterole i flawonoidy. Uważa się, że flawonoidy zwiększają wydajność komórek wątroby w usuwaniu LDL (złego cholesterolu) z krążenia krwi poprzez zwiększenie gęstości receptorów LDL w wątrobie i wiązanie z apolipoproteiną B.

• Czarnuszka może być w stanie zmniejszyć syntezę cholesterolu przez hepatocyty i zmniejszyć jego wchłanianie z jelita cienkiego. 

• Zmniejszenie oporności na insulinę i dyslipidemii dzięki antyoksydacyjnemu działaniu tymochinonu.

• Zwiększenie wydzielania cholesterolu w żółci, a tym samym wydalanie z kałem.

• Zmniejszenie triglicerydów w surowicy z powodu obecności nigelaminy.

• Regulacja syntezy cholesterolu poprzez wpływ na kluczowy enzym reduktazę HMG-COA (hydroksymetyloglutaryl — COA).

Podsumowując, hipolipidemiczne działanie (zmniejszające poziom cholesterolu) czarnuszki, nie wydaje się wynikać tylko z jednego składnika, ale raczej z synergistycznego działania różnych składników, w tym tymochinonu (TQ), migelaminy, steroli, flawonoidów i zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA).

Obecność znacznych poziomów steroli sprawia, że ​​czarnuszka jest skutecznym naturalnym środkiem w obniżaniu poziomu cholesterolu we krwi i zapobieganiu chorobom układu krążenia.

Bibliografia

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6535880/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4013060/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3950745/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7351440/
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5122217/
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7501064/
7. Łoźna, Karolina, et al. “Skład kwasów tłuszczowych olejów zalecanych w profilaktyce chorób cywilizacyjnych.” Probl Hig Epidemiol 93.4 (2012): 871-875.
8. Czarnuszka siewna – cenny surowiec do otrzymywania oleju
9. Kaźmierczak, Agata, Dominika Wcisło-Dziadecka, and Nikola Zmarzły. “Health from nature–Nigella sativa in cosmetics and medicinal products.” Postępy Nauk Medycznych (2018).
10. Jurczak, Roksana, and Julita Reguła. “Właściwości prozdrowotne czarnuszki siewnej i jej znaczenie w leczeniu dny moczanowej.” Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 9. No. 3. 2018.
11. Wolski, Tadeusz, Agnieszka Najda, and Katarzyna Wolska-Gawron. “Zawartość lipidów i olejku eterycznego oraz właściwości biologiczne nasion czarnuszki siewnej (Nigella sativa L.).” Postępy Fitoterapii 18.3 (2017): 235-241.
12. Mańkowska, D. O. R. O. T. A., and W. I. E. S. Ł. A. W. A. Bylka. “Nigella sativa L.–związki czynne, aktywność biologiczna.” Herba Polonica 55.1 (2009): 109-125.